Tatiana Krynicka "Izydor z Sewilli" (streszczenie)

Tatiana Krynicka, Izydor z Sewilli, Kraków 2007.

Izydor z Sewilli był szanowany, jako święty i ceniony, jako nauczyciel, jednak na przełomie VI-VII wieku nie napisano jego biografii. Informacje o świętym pochodzą z Wykazu ksiąg świętego Izydora Brauliona z Saragossy, O pismach sławnych mężów Ildefonsa z Toledo, listów Izydora, O sławnych mężach Leandra z Sewilli, O stanie dziewiczym i pogardzie świata. Pierwszy żywot Izydora przypisywany Lukasowi z Tuy powstał na przełomie XII-XIII wieku.

Izydor został biskupem Sewilli około 600 roku; data urodzenia nie jest znana. Według Lukasa z Tuy święty pochodził z rodziny króla Gotów Teoderyka, o czym nie wspomina żadne współczesne Encyklopedyście źródło. Imiona krewnych są łacińskie przez co przyjmujemy, że był Hiszpano-Rzymianinem, pochodzącym z Kartaginy Nowej. Izydor prawdopodobnie urodził się z Sewilli. Jego starszy brat Leander był Kartagińczykiem.

Ojciec Izydora- Sewerian, matka Turtur; oboje zmarli kiedy był dzieckiem. Wychowało go starsze rodzeństwo: Leander, Fulgencjusz (biskupi), Florentyna (mniszka). Leander, autor licznych pism apologetycznych i teologicznych, był doradcą wizygockich władców i przyjacielem papieża Grzegorza Wielkiego. Był inicjatorem przejścia Wizygotów z arianizmu na katolicyzm za panowania Rekareda, ogłoszonym na III Synodzie narodowym w Tolego (589).

Izydor prawdopodobnie miał dostęp do łacińskich encyklopedii Warrona, Swetoniusza, Marcjana, Kapelli i Kasjodora oraz wyciągów ze starożytnych technicznych podręczników z różnych dziedzin wiedzy. Kulturę religijną kształtowała Biblia, pisma Ojców kościoła i liturgia. Kształcił się w szkole, bibliotece i w kościele.

Po śmierci Leandra objął po bracie urząd biskupi w Sewilli. Mógł tego dokonać dzięki swym zasługom. Izydor jako biskup przewodził II Synodowi metropolii sewilskiej (619), na którym podjęto decyzje dotyczące granic terytorialnych biskupstw Écija (Astigi) i Kordoba (Corduba) oraz dyscypliny kościelnej. W dokumentach z tego synodu nawiązano prawa rzymskiego. Przewodził on również obradom IV Synodu narodowego w Toledo (633), regulującego zagadnienia liturgii, dyscypliny kościelnej, edukacji kleru, nadzorowania przez biskupów działalności sędziów, sytuacji Żydów, dziedziczenia tronu. Izydor zredagował Isidoriane, będącą kolekcją dokumentów ze wszystkich synodów. Prawdopodobnie uczestniczył w redagowaniu łacińskiego przekładu Biblii Vetus Latina Hispana. Troszczył się o rozwój życia monatystycznego, wspierał ubogich.

„W Hiszpanii Wizygockiej Kościół był powiązany z władzą świecką, jak w żadnym innym ówczesnym państwie europejskim. Biskupi byli nie tylko pasterzami lokalnych kościołów, ale też wysokimi urzędnikami państwowymi, którzy kontrolowali działalność sędziów, pełnili funkcję doradców i wysłanników królewskich"[1].

Synody, w których uczestniczyli również świeccy, decydowały o życiu państwowym (o dziedziczeniu tronu, podatkach, mogło ekskomunikować króla łamiącego Prawo Boże czego przykładem jest Swintyl pozbawiony władzy na IV Synodzie narodowym).

Izydor był doradcą: Gundemara, Sisebuta, Swintili, Sisenanda. Tworzył naukę o chrześcijańskim królu jako pomazańcu bożym rządzącym sprawiedliwie, co miało zapewnić państwu Wizygotów wewnętrzny pokój.

Święty Izydor z Sewilli zmarł po długiej chorobie 4 kwietnia 636 roku. Miejsce pochówku nieznane. W XI wieku zmiana postrzegania Izydora. Biskupi Ordonus i Awitus odnajduja szczątki świętego i przenoszą do Leonu (kościół jego imienia), gdzie staje się on (obok Jakuba Composteli) patronem rekonkwisty. W 1722 r. papież Innocenty XIII ustanawia 4 kwietnia świętem Izydora. W 1999 Papieska Rada do Spraw Środków Społecznego Przekazu ogłasza go patronem Internetu.

Świętego Izydora z Sewilli uważa się za autora:

DZIEŁA DOKTRYNALNE

-De haeresibus (O herezjach, 612-615) - zapis m.in. o Adamitach (modlą się nago);

-De fide catolica contra Iudaeos (O wierze katolickiej przeciw Żydom, 614-615) - powstało w kontekście polityki króla Sisebuta, który zmierzał do nawrócenia Żydów; żydowskie dzieci zabierano rodzicom i przekazywano do klasztorów, gdzie wychowywano je w katolickiej wierze. Być może traktat powstał na prośbę siostry (której dedykuje); podkreśla głupotę Żydów, którzy pozostają ślepi na przepowiednie proroków dotyczące przyjścia Jezusa. W I księdze wykazuje, że wszystko, co jest w NT zostało przepowiedziane przez ST; w księdze II przytacza świadectwa proroków dotyczące losów narodu żydowskiego oraz powołania pogan, którzy staną się wyznawcami NT. Izydor ubolewa nad ślepotą i zamknięciem serc żydowskich. Brak tam jednak ostrych ataków antyżydowskich. Traktat napisany w celu wyjaśnienia Pisma Świętego stał się w XII wieku apologetycznym, skierowanym przeciwko Żydom.

-Sententiarun libri tres (Trzy księgi sentencji; koło 633) -„Każdy człowiek, który jest mądry wobec Boga, jest szczęśliwy. Szczęśliwy jest ten, kto poznaje Boga. Poznaje Boga ten, kto czyni dobro. Czyniący dobro cieszy się wieczną radością"[2]. Wyznacza tym sposobem trzy etapy duchowej wędrówki: poznanie Boga przez czynienie dobra ku wiecznej szczęśliwości.

I księga - poznanie Boga, którego widzimy przez jego dzieło, czynienie dobra. Zachęca do porzucenia rzeczy tego świata i do wejrzenia w swoją duszę.

II księga- o powinnościach chrześcijanina. Wskazówki dotyczące osobistej mądrości, moralności. Twierdzi, że nie ma miłości Boga bez miłości bliźniego, ani chrześcijańskiej nadziei bez wyrzeczenia się złego postępowania. Analizuje cnoty, wady, grzechy

III księgę rozpoczyna osobista modlitwa Sewilczyka. Opisuje różne etapy życia i jego pokusy oraz środki dzięki, którym człowiek zbliża się do Boga.

Sentencje kończy rozważaniami o krótkości życia zmierzającego ku śmierci. Prawdziwe życie (vita vitalis) to życie wieczne. Sentencje to dzieło dydaktyczne. Nie jest dziełem idealistycznym. Autor widzi wady współczesnych, ale wierzy, że w Bogu ludzie mogą osiągnąć mądrość prowadzącą ku wiecznemu szczęściu. Stają się one kompendium wiedzy teologicznej oraz wzór dla nowego ustawodawstwa króla Receswinta (649-672).

PISMA POŚWIĘCONE ZAGADNIENIOM LITURGII I DYSCYPLINY KOŚCIELNEJ

-De ecclesiasticis officiis (O obowiązkach kościelnych, 598-615) - przedmiotem rozważań są officia (powinności). I księga zawiera przemyślenia na temat modlitw, czynności związanych z czczeniem Boga. W II księdze officia użyty w tradycyjnym znaczeniu i odnosi się do obowiązków różnych ludzi. Próbuje w nich przekazać również historię sakramentów i liturgiczną. Dzieło miało być zbiorem wskazówek pomocnych do naprawy sytuacji po czasach rozdarcia w kościele hiszpańskim. Opowiada się za śpiewem kościelnym, co później odzwierciedlono w 13 kanonie IV Synodu narodowego w Toledo, któremu Izydor przewodniczył. Krytykuje praktykę mianowania na biskupów członków rodów biskupich oraz wędrujących kapłanów niepodległych żadnemu biskupstwu. Św. Izydor twierdził, że przy wyznaczaniu daty postów należy brać pod uwagę miejscowe tradycje (jeśli to nie wykracza poza wiarę i tradycję chrześcijańską). Traktat ten, dedykowany bratu Fulgencjuszowi (biskup Astigi), skierowany jest przede wszystkim do biskupów Hiszpanii Wizygockiej. Najstarsze zachowane rękopisy pochodzą z VII wieku.

-Regula monachorum (Reguła mnichów, 615-618) - wzorem są pisma Augustyna, Jana Kasjana, Hieronima, Benedykta i osobiste doświadczenie Izydora. Dzieło skierowane do mnichów z klasztoru honoriańskiego; później wykorzystywane przez różne zgromadzenia. Zawiera eklektyczny zbiór rad zgrupowane wokół sześciu tematów:

-członkowie wspólnoty klasztornej,

- zajęcia mnichów,

- życie materialne,

-przewinienia i kary.

-życie wspólne i indywidualne obowiązki,

-stosunki ze światem zewnętrznym.

Pamięta, że mnisi wywodzą się z najbiedniejszych, niewykształconych warstw; nie głosi potrzeby umartwiania przez post i zaniedbanie cielesnych potrzeb. Kładzie jedynie nacisk na potrzebę pozbycia się prywatnej własności, uwolnienia się spod władzy cielesnego pożądania. Zaleca studiowanie Biblii i dzieł Ojców Kościoła. Analfabeci powinni nauczyć się czytać, by móc świadomie głosić słowo Boże. Dopuszcza umieszczenie dzieł pogańskich autorów w klasztornej bibliotece z przeznaczeniem dla wykształconych mnichów.

PISMA EGZEGETYCZNE

-In libros veteris et novi testamenti prooemia (Wstępy do ksiąg Starego Testamentu i Nowego Testamentu, przed 600 r.) - streszczenie ksiąg biblijnych.

-De ortu et obitu partum (O narodzinach i zgonach Patriarchów, 598-615) - zbiór biogramów wybitnych biblijnych postaci opatrzone w komentarz moralizujący. Zwięzłe, rytmizowane, aby ułatwić zapamiętanie bohaterów oraz naukę moralną. Znajdują się tam również życiorysy trzech kobiet: królowej Estery (wybawiła lud przed zagładą i wyrwała z niewoli), Judyty (dla ocalenia ludu naraziła życie) i Matki Jezusa. Znajdujemy tam zapiski o tym jak Jakub, syn Zabedeusza, głosił Ewangelię w Hiszpanii.

-Allegoriae quaedam sacrea scripturae (Pewne alegorie Pisma świętego, 612-615) - alegoryczna interpretacja ponad 200 postaci biblijnych. Dzieło dedykowane Orozjuszowi

-Księga liczb, które występują w Piśmie świętym (612-615) - wyjaśnienie symbolicznych znaczeń liczb; szczególna uwaga poświęcona liczbie „5".

-Mysticorum expositio sacramentorum, seu quaestiones in Vetus Testamentum (Wyjaśnienie tajemnic, czyli kwestie dotyczące Starego Testamentu, 624-636) - komentarze poszczególnych ksiąg ST, w którym wyjaśnienie alegoryczne uzupełnia, a nawet zastępuje wyjaśnienie sensu historycznego. Najważniejsze i najobszerniejsze z dzieł egzoterycznych Izydora. Znajdujemy tam listę dzieł, z których korzystał. Dzieło to było jednym z najbardziej popularnych jego utworów w Irlandii.

DZIEŁA HISTORYCZNE

-Chronica (Kronika, 615) - historia od stworzenia świata do 615 roku (czwartego roku panowania króla Sisebuta). Wyróżnia sześć okresów w historii ludzkości odpowiadających 6 dniom biblijnym i 6 wiekom człowieka w tradycji antycznej, ale wyznacza inne granice tych epok. Interesuje go początek kultu Bożego, rzemiosła, powstanie pierwszych miast, prawa literatury. Łączy mityczne postaci z biblijnymi. O czasach współczesnych pisze bez emocjonalnego zaangażowania. Poświęca im tyle samo uwagi, co innym epokom.

-De viris illustribus, (O sławnych mężach, 615-618) - opisuje życie i twórczość 33 chrześcijańskich pisarzy (w porządku chronologicznym). Jako jedyny autor wspomina o swoim bracie Leandrze. Dzięki niemu dowiadujemy się o autorach hiszpańskich i ich dziełach.

-Historia Gothorum, Vandalorum, Sueborum (Historia Gotów, Wandalów i Swewów, 619; druga redakcja 624) - główna część to dzieje Gotów. Historia Wandaliów i Swewów jako zarysy dziejów ludów barbarzyńskich zamieszkałych Półwysep Iberyjski i stworzyły własne państwa, a w czasach biskupa Sewilli przeszły pod panowanie Wizygotów.

DZIEŁA DYDAKTYCZNE

-De differentiis (O różnicach, 612-615) - wyjaśnia różnice znaczeniowe pomiędzy słowami (O różnicach zachodzących między słowami) i rzeczami (O różnicach zachodzących między rzeczami). Analizuje różnice znaczeniowe istniejące między wyrazami uznawanymi za synonimy oraz używanymi niesłusznie zamiennie. Czerpał z dzieł wcześniejszych gramatyków. Księga pierwsza jest zbiorem wyrazów uporządkowanych alfabetycznie. Księga druga jest bardziej przejrzysta. Po wprowadzeniu rozróżnień związanych z pojęciami trynitarnymi i chrystologicznymi pisze o stworzeniu świata, demonach, aniołach, człowieku (omawia budowę ciała, okresy życia, duszy, rozum, pamięć, wolę, uczucia, chrześcijańską moralność), kończy rozważaniami o mądrości i wiedzy, sztuce wymowy i filozofii. Dzieło jest wyrazem troski o wykształcenie elit Wizygockiej Hiszpanii.

-De natura rerum (O istocie rzeczy, 613) - napisany na prośbę króla Sisebuta i jemu dedykowany. Miała uspokoić świadków całkowitego zaćmienia z 2 sierpnia 612 roku (zwalczanie zabobonów przez wykorzystanie pogańskich nauk). Człowieka postrzega jako mikrokosmos. Król dedykował mu w zamian poemat o zaćmieniu słońca.

-Synonymorum de lamentatione animae peccatricis librii II (Synonimów o żalu duszy grzesznika dwie księgi, 610-615) - na pograniczy mistyki i gramatyki (stany udręczonej duszy grzesznika przedstawione za pomocą dużej ilości synonimów). Dzieło jest pewnego rodzaju rachunkiem sumienia, który wywarł wpływ na prozę średniowiecza. Księga druga ukazuje zalecany model życia. Pozwala zgłębić prawdy wiary i przyswoić łacińskie synonimy.

-Etymologiam sive originum libri XX (Etymologii, czyli początków ksiąg dwadzieścia, 612-636) - pierwsza encyklopedia obejmująca wiadomości ze wszystkich ówczesnych dziedzin: gramatyka (I), retoryka i dialektyka (II), arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka (III), medycyna (IV), prawo historia (V), wiadomości biblijne, egzegetyczne, dotyczące prawa kanonicznego i liturgii (VI), teologię trynitarną i eklezjologię (VII), wiadomości o sektach i pogańskiej religii, czyli o poetach i sybillach, magach i wieszczach, bóstwach pogan (VIII), antropologię społeczną - języki i ludy, struktury społeczne i militarne, rodzina i pokrewieństwo (IX), historia wyrazów (X), anatomia (XI), zoologia (XII), geografia i meteorologia (XIII-XIV), budownictwo (XV), mineralogia (XVI), rolnictwo i botanika (XVII), sztuka wojskowa i organizacja igrzysk (XVIII), budowa statków i szycie strojów (XIX), prowadzenie gospodarstwa domowego (XX).

Dzieło dedykowane przyjaciołom i królowi było wyrazem dbałości o poziom nauki w wizygockiej Hiszpanii. Dostarcza nam dowodów, że biskup Sewilli nie zwalczał kultury antycznej, a wręcz korzystał z jej świeckiej części. Pisał dzieło około 20 lat i przekazał Braulionowi przed śmiercią. Spadkobierca dokończył dzieło, które bardzo szybko podbiło świat. Do dzisiejszych czasów przetrwało 1 tys. manuskryptów; istniało ich około 10 tys.

Naśladowcami Izydora byli: Alkuin, Tomasz z Akwinu, Będą Czcigodny, Hraban Maur, Wincenty z Beauvais, Konrad z Megenburg, Brunetto Latini, Alfons de la Torre. Encyklopedię czytali również uczeni arabscy. 19 listopada 1472 roku Etymologie wydał G. Zeiner w Augsburgu (razem z korespondencją Izydora z Braulionem). Później pojawiała się w druku w wielu miastach europejskich.

W analizie haseł wychodzi od etymologii słowa i zgłębia naturę przedmiotu (odwołanie do tradycji, że rzeczy posiadają nazwy zgodne z ich naturą). Przywołując motyw Adama nadającego znaczenia, przypisuje sakralną wartość słowom. Uważał, że przez nazwę możemy zrozumieć naturę przedmiotu; poszukiwał w formie i historii nazwy podwójnego klucza: zrozumienia wyrazu samego w sobie i poprzez nie.

UTWORY POETYCKIE

-Wiersze w bibliotece - 15 epigramatów (9 poświęconych farmacji; 3 organizacji pracy w skryptorium); opisuje książki, które znajdują się u niego w bibliotece.

-Poświęcenie świecy - hymn na Wielką Sobotę.

LISTY

Informuje w nich przyjaciół o swoich dziełach, nabytych książkach, wyjaśnia wątpliwości związane z wiarą.

DZIEŁA PRZYPISYWANE IZYDOROWI

-Księga o porządku stworzeń

-Zagadnienia ze Starego i Nowego Testamentu

-Księga liczb - traktat arytmologiczny

-Nauki o wykształceniu

---

[1] s. 13.

[2] s.22.