William James "Pragmatyzm"

William James, Pragmatyzm. Nowa nazwa kilku starych metod myślenia. Popularne wykłady z filozofii, tł. Michał Filipczuk, posłowie Piotr Gutowski, Kraków 2004.

Pragmatyczna koncepcja prawdy

Współcześni pragmatyści, Schiller i Dewey, jako jedyni dali możliwe do utrzymania wyjaśnienie dotyczące pojęcia „prawdy". Koncepcja ta została zaatakowana przez filozofów-intelektualistów.

„Prawda, jak powie wam każdy słownik, jest własnością niektórych naszych idei. Oznacza ich „zgodność" z „rzeczywistością". Zarówno pragmatyści, jak i filozofowie intelektualistyczni przyjmują tę definicję jako oczywistość. Zaczynają się spierać dopiero wówczas, gdy postawione zostaje pytanie, co dokładnie rozumie się przez ową „zgodność", a co przez „rzeczywistość" - gdy ową rzeczywistość traktować jako coś, z czym mają zgadzać się nasze idee"[1].

Problem z odzwierciedleniem rzeczywistości pojawia się, kiedy nie mamy widocznego wzorca, który mógłby być przez nas skopiowany do umysłu.

Założenia intelektualizmu głoszą, że prawda oznacza relację statyczną. Posiądźcie prawdy oznacza zakończanie procesu poszukiwań.

Pragmatyści zastanawiają się, w jaki sposób prawda wpływa na życie ludzi. „Ideami prawdziwymi są te, które możemy przyswajać, uzasadniać, potwierdzać, i weryfikować. Pozostałe idee są fałszywe"[2].

Prawdziwość idei nie jest niezmienną własnością. Prawdziwość jej się przydarza. Czynią ją wydarzenia. Prawdziwość jest ciągłym procesem weryfikacji; jest weryfikacją. Jej zasadność jest procesem uzasadniania.

Prawdziwe przekonanie jest użyteczne, kiedy służy naszemu życiu. Wartość pragmatyczna idei polega na ich użyciu.

Z pragmatycznego punktu widzenia prawda polega na bezpośredniej weryfikacji.

Proces weryfikacji pośredniej lub niezakończonej mogą być tak samo miarodajne jak pełna weryfikacja. Przy weryfikacji ważne są relacje istniejące między ideami intelektu.

W procesie poznania ważne jest konsekwentne używanie stałych pojęć.

Przeszłość jest tak samo rzeczywista jak teraźniejszość.

Prawda jest stwarzana jak wszystko, co otacza człowieka.

Racjonalista przeciwstawi się temu sposobowi postrzegania prawdy i będzie twierdził, że jest ona obowiązująca w sensie absolutnym.

Prawdą jest to, co jest korzystne w naszym życiu. Prawda nie żyje tylko obowiązuje lub zobowiązuje.

Błędem jest definiowanie pojęć z abstrakcji a nie z konkretów.

---

[1] s. 86.

[2]  s. 87.