Edgar Allan Poe "Opowieści tajemnicze i szalone" il. Gris Grimly

Edgar Allan Poe, Opowieści tajemnicze i szalone, il. Gris Grimly, tł. Jolanta Kozak, Warszawa „Nasza Księgarnia” 2017

„Opowieści tajemnicze i szalone” Edgara Allana Poego to książka specyficzna, ponieważ przybliża współczesnemu czytelnikowi to, co kryje się pod pojęciem „amerykańskiego romantyzmu”. Był on nieco brutalniejszy od tego, z czym my kojarzymy tę epokę. W wydaniu Edgara Allana Poe owa mroczność, tajemniczość i brutalność jest dużo większa niż innych przedstawicieli tego okresu w amerykańskiej literaturze (np. Henry’ego Wadswortha Longfellowa, Emily Dickinson, Henry'go Davida Thoreau i Ralpha Waldo Emersona, a także Walta Whitmana). W twórczości amerykańskiego twórcy grozy nie znajdziemy tak dużo wątków narodowych, jak u jego kolegów po piórze. Wiodący dziwne życie pisarz nękany przez stany depresyjne i kryzysy skupił się na kreśleniu obrazów psychologicznych postaci. Jego życie bogate w osobiste tragedie zakończone dziwną śmiercią sprawiło, że powstała wokół niego aura twórczy przeklętego.

Prozę Poego charakteryzuje silny – prekursorski wobec psychoanalizy – psychologizm postaci i surrealistyczne, brutalne opisy makabry wyjętej jakby z koszmarnych snów. Prekursor noweli kryminalnej stworzył też pierwszą postać detektywa - C. Auguste'a Dupina.

Twórczość przepełniona obrazami przemocy, rozlewu krwi, szaleństwa zdecydowanie nie jest dla dzieci. Sceny znane z horrorów dla dorosłych tu podano w literackiej, lekkiej formie, wzbogacono pięknymi ilustracjami Grisa Grimly’ego, znanego z mrocznych ilustracji klasyki literatury, własnych książek i filmów pełnych scen, przy których mroczny klimat twórczości Tima Burtona to bajki dla dzieci.

W „Opowieściach tajemniczych i szalonych” znajdziemy cztery opowiadania: „Czarny kot”, „Maska Czerwonej Śmierci” (znana jako „Maska czerwonego moru), „Żaboskoczek” (lub w innych tłumaczeniach „Żabi Skoczek”) i „Upadek Domu Usherów” (znany też pod tytułem „Zagłada domu Usherów”). Wszystkie nowele-horrory zabierają czytelników w mroczny świat złej ludzkiej natury. Zbiór otwiera słynny „Czarny kot”, w którym bohater-narrator-alkoholik będący miłośnikiem zwierząt zmienia się pod wpływem uzależnienia. Staje się agresywny. Nie tylko zaniedbuje pupile, ale też zaczyna się nad nimi pastwić, okaleczać. W chwilach przytomności nie może poradzić sobie z własną brutalnością i wyrządzoną krzywdą. To pcha go do powieszenia kota, którego szybko zastępuje kolejnym, przez co wydaje mu się, że wcześniejszy kot wrócił do niego zza grobu. Ofiarą staje się też jego żona, którą zamurowuje w piwnicy. Nieuwaga i towarzyszący w czasie pracy kot pozwalają później policji wykryć zbrodnię.

W „Masce Czerwonej Śmierci” kraj pustoszy Czerwona Zaraza. Ludzie szybko umierają masowo. To skłania księcia do zamknięcia się w warownym zamku razem ze znajomymi. Kiedy ludzie za murami umierają oni bawią się, korzystają z uroków życia zamożnych, a wszystko do czasu dziwnego balu przebierańców, na który wkrada się Czerwona Śmierć.

„Żaboskoczek” zabiera nas w świat dworskiego okrucieństwa. Porwany z rodzinnego domu błazen – kaleki karzeł staje się obiektem kpin. Nie ucieka z zamku przez obecność pięknej damy, która kocha go z wzajemnością. Razem knują brutalna zemstę na własnych oprawcach.

Książkę zamyka „Upadek domu Usherów” – relacji mężczyzny, który przybywa do tytułowego domostwa ze względu na zaroszenie otrzymane od dawnego kolegi. Ponura budowla, dziwne wydarzenia, dziwna choroba samotnego rodzeństwa i śmierć w jej murach Lady Madeline, siostry Rodericka Ushera oraz jej dziwne powstanie z grobu kończy rozpad murów dziwnego domu.

Jak widać, nie są to opowieści dla dzieci. Makabryczne obrazy, przemoc, szaleństwo, wiele niewyjaśnionych zjawisk i okrucieństwo bohaterów mogą wywołać koszmary. Lekka modyfikacja tekstu przez Jolantę Kozak sprawia, że są to teksty bardzo przystępne i na pewno chętnie sięgną po nie gimnazjaliści. Mroczne i jednocześnie fascynujące ilustracje sprawiają, że książka tworzy spójną całość, przyciąga wzrok i pozwala zainteresować młodzież niełatwą klasyką. Duża ilość ilustracji często ukazuje opowieść kadr o kadrze, przez co mamy wrażenie komiksowości. Dzięki takiej oprawie graficznej młody czytelnik z przyjemnością sięgnie o elegancką gotycką grozę skupiającą się na poznawaniu najmroczniejszych zakamarków ludzkiego umysłu. Modyfikacje wprowadzone w tekście z jednej strony pozwalają na poczucie atmosfery dzieł Edgara Allana Poe, a z drugiej pomagają zrozumieć treść.

Całość bardzo interesująca. Czytanie na pewno sprawi też przyjemność dorosłym czytelnikom lubiącym tego typu prozę.

Kup książkę