historia, której nie było?

Hiszpańskie kino trwale zostało naznaczone wkładem autorskim filmów Pedra Almodóvara, którego twórczość kojarzy się z regionalnym kolorytem i poruszaniem uniwersalnych problemów.. Dzieła hiszpańskiego reżysera naznaczyły i udokumentowały postfrankistowską Hiszpanię: w dojrzały sposób pokazuje wartości, które podległy dekonstrukcji: rodzinę, seksualność, religię, płeć, corridę, flamenco, płeć.

Rozumienie Almodóvara pomaga interpretacja hiszpańskiej tożsamości w oparciu o kontekst kulturowy, który wymaga znajomości historii Hiszpanii. Bohaterowie filmów Pedro Almodóvara są osobami, które urodziły się i wychowały w różnych ustrojach. Najstarsze doskonale pamiętają republikę, wojnę między republikanami (gen. Primo de Rivera), komunistami (bojówki Trockiego) i faszystami (frankistowska falanga). Najmłodsze znają jedynie demokratyczną wolność i konsumpcyjną drapieżność. System wartości, codzienne zajęcia, podziały i role społeczne Hiszpanów ulegały przemianom, które prezentują bohaterowie filmów Almodóvara należący do różnych pokoleń, a także zachowania związane z kulturą regionu.

Jednym z tematów (a raczej epok), które Almodóvar deklaruje się przemilczać są czasy reżimu, które natrętnie wkradają się we wszystkie filmy hiszpańskiego reżysera (pewnie nieświadomie). Frankizm zmuszał do postępowania wg ściśle określonych reguł relacji społecznych: kobieta mogła być żoną – matką, a jej los zależał od posiadania (lub braku) oraz zasobności męskiego opiekuna. Bez niego zostawały spychane na margines społeczny i utrzymywały się z usług seksualnych. Praca kobiet (jeśli na taką kobiety się zdecydowały) ograniczała się do sprzątania mieszkań, opieki nad dziećmi i była bardzo źle płatna (kobieta nie była w stanie utrzymać się z takiego wynagrodzenia). Do tego istniał przymus małżeński: mąż miał całkowite prawo do dysponowania żoną, która nie mogła od niego odejść (nie istniała możliwość unieważnienia małżeństwa, a kobiety opuszczające mężów były siłą przez służby państwowe sprowadzane do domów). Po upadku reżimu na zmiany w prawie rodzinnym kobiety musiały jeszcze troszkę poczekać, ale już państwo nie ingerowało w ich miejsce zamieszkania.

W filmach Almodóvara doskonale widać również wpływ reżimu na budownictwo. Jest ono podobne do tego, które znamy z czasów naszego wspaniałego okresu odbudowywania kraju, a stan posiadania może być porównywalny, ponieważ – zarówno w Polsce, jak i w Hiszpanii – ludzie z klas średnich i niskich cierpieli na braki wszystkiego. Hiszpański reżyser kładzie nacisk na to w filmach, które pokazują czasy przed 1975 rokiem oraz pozostałości z dawnego systemu w postaci blokowisk i dyskryminacji kobiet na rynku pracy, co jest widoczne również w nowszych filmach. W Przerwanych objęciach studia zmuszają bohaterkę do podjęcia pracy, jako call girl i tańczenia w nocnych klubach. Gloria z Czym sobie na to wszystko zasłużyłam? jest typową kobietą poprzedniej epoki: stara się pracować, utrzymać rodzinę i dbać o męża, który zarabia, aby zaspokajać własne potrzeby i marzy o kobiecie idealnej, którą była jago pracodawczyni i kochanka w Niemczech. Mężczyzną, który osiadł mentalnie w poprzedniej epoce jest też policjant z Pepi, Luci, Bom. Po odejściu żony czuje się na tyle zagubiony, że musi dzwonić do kolegów z pracy, by szukać prawnych rozwiązań zmuszających żonę do powrotu, a wszystko, co mu się nie podoba komentuje określeniem: „Komuniści”.

Filmy Pedra Almodóvara wymagają szerokiej wiedzy historycznej i kulturowej Hiszpanii, aby zobaczyć to, co reżyser delikatnie przemyca, nagina i w jaki sposób kreuje filmową rzeczywistość, by zakłamać historię.

Więcej już wkrótce w „Hiszpanii w filmach Pedra Almodóvara”