Andrzej Klim "Jak w kabarecie. Obrazki z życia PRL"

Andrzej Klim, Jak w kabarecie. Obrazki z życia PRL, Warszawa „PWN” 2016

PRL był czasem bardzo specyficznym: początki telewizji, niewielka ilość programów, kreowanie wizerunku Polski interesującej i bogatej, współpraca z artystami, którzy odpowiadali władzom oraz specyficzna twórczość, a wszystko to w otoczce absurdu, dziwnych wytycznych, niezrozumiałych przepisów, utrudniania działalności i wielkiej popularności występów na scenie. Kiedy z dystansu popatrzymy na te czasy codzienność wydaje nam się, że każdy dzień był wielkim przedstawieniem kabaretowym. Mimo tego jedni wracają do tych czasów z wielkim sentymentem.

Taką podróżą jest książka „Jak w kabarecie. Obrazki z życia PRL”, w której z jednej strony znajdziemy informacje o salach koncertowych przepełnionych zwykłymi ludźmi spragnionymi rozrywki, inwestowaniu w określone obiekty, aby zaprezentować Polskę jak najlepiej. Nie zabraknie też obrazków biedy, zmagania się ze systemem, omijania przepisów, wspomagania alkoholem, żywiołowej młodości zmieszanej z chęcią działania zderzającą się z niepewnością posiadania paszportów oraz środków pozwalających na podróżowanie. Do tego maratony występów, niewielkie stawki, brud, smród, ludowa kiczowatość i uwielbienie ludu pracującego.

„Jak w kabarecie. Obrazki z życia w PRL” podzielono na dziewięć rozdziałów przybliżających inny element życia artystycznego w Polsce Rzeczypospolitej Ludowej. Andrzej Klim w swojej bogatej książce zawarł wspomnienia artystów, odwołuje się do licznych prac analizujących ten okres w dziełach naszego kraju, obnaża cynizm, pokazuje pracę twórców jako walkę o przetrwanie, zmagania z cenzurą, której oficjalnie nie było, pokazuje „bratanie się” narodów, konieczność dbania o siebie, zmagania się z brakami towarów, narodową prowizorkę, osobiste porachunki, interesowność, nepotyzm i niska pozycja społeczna ludzi z wykształceniem, ale bez przynależności do partii. Z publikacji możemy dowiedzieć się, jak bardzo ważna była współpraca między ludźmi, możliwość załatwienia różnych spraw oraz jak często artyści oszukiwali, aby zarobić więcej.

W książce znajdziemy wiele zdjęć z tamtych czasów, dzięki czemu osoby nieznające ówczesnych realiów, kanonów mody mogą sobie wyobrazić, w jaki sposób ludzie się ubierali. Opisy zdobywania materiałów potrzebnych do stworzenia modnego stroju, konieczność polegania na znajomych nawet w błahych sprawach sprawiają, że zaczynamy patrzeć z nieco innej perspektywy na życie ówczesnych ludzi. Występy w miejscach pracy, oferowana przez pracodawców rozrywka zadziwia. Społeczeństwo żyjące w odmiennym niż obecnie tempie (nikomu nigdzie się nie spieszyło) zderzone z koniecznością niesamowitej aktywności ludzi estrady sprawiają, że zaczynamy patrzeć na te czasy jako świat paradoksów.

Lektura uświadamia czytelnikom, jak ważne miejsce w życiu społeczny odgrywała kultura proponowana przez państwo. Świadomość filtrowania treści kształtowania ich tak, aby przemycić ważne sprawy prostym ludziom oraz jednocześnie kontrolowanie każdego słowa przez urzędników sprawiało, że artyści balansowali na granicy swojego bytu na scenie, który zależał od przychylności partyjnych działaczy.

„Jak w kabarecie. Obrazki z życia PRL” to książka interesująca, napisana prostym językiem, opowiadająca o postaciach, które moje pokolenie jeszcze kojarzy, ale młodsze może już całkowicie nie znać (poza takimi wyjątkami, jak Maryla Rodowicz i kilka innych słynnych artystów).

Całość pięknie oprawiona, strony bardzo dobrze zszyte, rozdziały wzbogacone sporą ilością fotografii. Wszystko to sprawia, że książka jest atrakcyjna. Lekturę polecam wszystkim zainteresowanych tą epoka w naszej kulturze i historii.

kup książkę 

Zachęta: program filmowy towarzyszący wystawie BOGACTWO

Rusza program filmowy towarzyszący wystawie BOGACTWO

W najbliższy piątek, 30 września, maratonem Tygrysów Europy rozpocznie się program filmowy towarzyszący wystawie Bogactwo.
Oprócz kultowego serialu Jerzego Gruzy w Zachęcie pokażemy filmy dokumentalne poświęcone kontrastom ekonomicznym i społecznym w Stanach Zjednoczonych i Rosji.

30 września (piątek), godzina 20

Tygrysy Europy (odcinki 1–5 z 11), czas 4,15 h
reż. Jerzy Gruza
prod. TVP 1, Polska, 1999

sala kinowa Zachęty
Na nocną „ucztę” serialową zapraszamy z prowiantem;)

Tygrysy Europy to serial inspirowany przełomową dekadą lat dziewięćdziesiątych — czasem transformacji ustrojowej i gospodarczej, kiedy nowe fortuny powstawały równie szybko, jak upadały.
Obnaża kompleksy i ubóstwo intelektualne nowych elit raczkującego kapitalizmu, przedstawiając perypetie nowobogackiej rodziny prowadzącej niejasne interesy. Bohaterowie mieszkają w rezydencji stylizowanej na zamek i żyją w kulcie pieniądza.
Serial zyskał rangę kultowego za sprawą pewnych sprzeczności — mimo słabego scenariusza, przerysowanej gry aktorskiej, drewnianych dialogów i ciężkawego humoru z perspektywy czasu jest spójny stylistycznie, czyli równie przaśny jak to, co obrazuje.
Maraton z Tygrysami Europy to propozycja dla wytrwałych. Dystans, który dzieli nas zarówno od premiery serialu, jak i czasów, o których opowiada, pozwala spojrzeć na wszystko świeżym okiem i śmiać się głównie z zażenowania.

***

„Tygrysy Europy utwierdzają najprostsze prawdy i przypuszczenia — dawni dygnitarze to dzisiejsi bogacze, kto kiedyś był wożony wołgą, teraz jest wożony volvo. Ale równocześnie przyglądają się nadwiślańskiej rzeczywistości bez lęku i uprzedzenia. Nikt nie płacze nad upadkiem inteligenckiego etosu, nad kryzysem wartości. Gruza inaczej niż twórcy wielu filmów z tego okresu nie kopiuje estetyki amerykańskiego kina, nie wywija też bacikiem moralnej wyższości. Patrzy na zgliszcza starego świata i ten nowy, który wygląda jak dres z ortalionu, z ciekawością i na luzie. Inna sprawa, że ten luz jest trochę emerycki: serial niby testuje nową estetykę i nowe patenty — szybki montaż, eklektyczna muzyka — ale efekt jest raczej pocieszny”.

Jakub Socha, Tygrysy
Bogactwo. Wizualne reprezentacje i doświadczenie bogactwa we współczesnej Polsce,
wyd. Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2016

Program filmowy towarzyszący wystawie Bogactwo

Prezentujemy wybór filmów dokumentalnych poruszających problem kontrastów ekonomicznych i społecznych w Stanach Zjednoczonych i Rosji. Filmowcy przyglądają się życiu codziennemu najzamożniejszych amerykańskich rodzin, ale także nierównościom utrwalanym w obecnym systemie ekonomicznym – sytuacja, w której jeden procent mieszkańców ziemi ma dostęp do większości światowych zasobów, jest zagrożeniem dla stabilności demokracji. Przedmiotem ich zainteresowania jest też zagadnienie ostentacji bogactwa, manifestowanego przez wznoszenie i nabywanie kolejnych rezydencji, kolekcjonowanie luksusowych przedmiotów itp. Zjawiska te rezonują na wszystkie warstwy społeczne, tworząc w kapitalistycznym świecie swoistą kulturę zakupów.

11 października (wtorek), godz. 18

Born Rich

reż. Jamie Johnson

Stany Zjednoczone, 2003, 75 min

Film dziedzica fortuny firmy Johnson & Johnson. Portret rówieśników reżysera – dziesięciorga dzieci właścicieli największych firm w Stanach Zjednoczonych, kontrolujących około 40 procent rynku. Wśród nich m.in. rodzina Newhouse’ów, Georgina Bloomberg czy Ivanka Trump. Jamie Johnson jako zaufana osoba z tego kręgu może swobodnie przyglądać się życiu bohaterów z bliska. Film pokazuje ich wzajemne relacje, sposoby spędzania czasu i zwyczaje. Wiele wywiadów to zapis zaskakująco otwartych rozmów.

Film w oryginalnej wersji językowej

Nierówność dla wszystkich (Inequality for All)

reż. Jacob Kornbluth

Stany Zjednoczone, 2013, 89 min

Film Jacoba Kornblutha poświęcony jest przepaści ekonomicznej pomiędzy najbogatszą a najbiedniejszą częścią społeczeństwa w Stanach Zjednoczonych, będącej jednym z największych problemów społecznych tego kraju. Jego bohaterem jest Robert Reich, były sekretarz stanu do spraw pracy w administracji Clintona, profesor uniwersytetu w Berkeley, doradca prezydentów Forda i Cartera. Dokument to wciągająca, pełna anegdot opowieść, która jednak nie napawa optymizmem.

Film w wersji oryginalnej z napisami w języku angielskim dla osób z dysfunkcją słuchu.

18 października (wtorek), godz. 18

Rublowka. Droga do szczęścia (Rubljovka – Straße zur Glücklichkeit)

reż. Irene Langemann

Niemcy, 2007, 94 min

Co łączy Putina ze Stalinem, Chodorkowskiego z Szostakowiczem, a Roztropowicza z Sacharowem? Adres – wszyscy mieszkają lub mieszkali na Rublowce, ulicy cudów łączącej centrum Moskwy z przedmieściem. Do lat osiemdziesiątych była cichym miejscem, gdzie w swoich daczach wypoczywali carowie i zasłużeni Sowieci. Teraz to rewir służb specjalnych, najbardziej strzeżone 30 km w kraju. Drogą suną luksusowe limuzyny, ceny w tym miejscu są tak absurdalne jak wyrastające tam miniatury pałacu Wersalu. Film Irene Langemann pokazuje jaskrawe kontrasty rosyjskiego społeczeństwa: życie codzienne projektantki sobolich futer i babci sprzedającej miotły, zubożałych Romanowów i milionerki poszukującej męża. Dwa światy, w których ten z petrodolarów bezwzględnie pożera ten biedny, rządzą tam prawa narzucone tylko przez jedną ze stron. To społeczny obraz sterowanej demokracji.

Film w wersji oryginalnej z napisami w języku polskim

The One Percent

reż. Jamie Johnson

Stany Zjednoczone, 2006, 80 min

Kolejny film Jamiego Johsona poświęcony jest stale zwiększającej się przepaści pomiędzy najbogatszą elitą a resztą społeczeństwa Stanów Zjednoczonych. Tytuł The One Percent odnosi się do danych statystycznych, które wskazują, że jeden procent amerykańskiego społeczeństwa jest właścicielem 42 procent wszystkich zasobów finansowych tego kraju. Dokument składa się z serii wywiadów z prominentnymi rozmówcami, jak m.in. Bill Gates, Robert Reich – były Sekretarz Stanu do spraw Pracy, Milton Friedman – ekonomista i laureat nagrody Nobla.

25 października (wtorek), godz. 18

Królowa Wersalu (Queen of Versailles)

reż. Lauren Greenfiled

Stany Zjednoczone, Holandia, Dania, Wielka Brytania, 2012, 100 min

Kids + Money

reż. Lauren Greenfield

Stany Zjednoczone, 2008, 32 min

Pokaz filmów dokumentalistki i fotoreporterki Lauren Greenfiled, która od 20 lat zajmuje się badaniem zjawiska American Dream, obrazowaniem bogactwa i analizą kultury nastawionej na konsumpcję – wg reżyserki amerykańskiej normy nabierającej cech kultury globalnej. Filmy Greenfield cechuje uczciwy i pełen sympatii stosunek do filmowanych osób, które stara się nie tylko przedstawić, ale też zrozumieć.

Tytułową Królową Wersalu jest Jackie, żona przedsiębiorcy Davida Siegela, którego firma sprzedaje wakacje w luksusowych hotelach. Ich biznes kwitnie i para jest na samym szczycie finansowej prosperity. Na znak potwierdzenia swojego statusu majątkowego decydują się wybudować dom na wzór francuskiego Wersalu, ale kryzys w 2008 roku doprowadza firmę do bankructwa, a rezydencja nie zostaje ukończona. Dokument rejestruje proces upadku fortuny, ale stanowi również niezwykły portret bohaterów, którzy przełamują wiele stereotypów.

Kids + Money to seria wywiadów na temat pieniędzy, ich roli, znaczenia oraz sposobów ich wydawania wśród nastolatków z Los Angeles. Przedstawia obraz specyficznej kultury, w której liczą się marki posiadanych produktów. „Bogactwo” symbolizowane przez BMW lub torebkę Versace decyduje o statusie posiadacza i relacjach społecznych.

Film oryginalnej w wersji językowej

 

Katarzyna Piętka "Gry i zabawy z dawnych lat" il. Agata Raczyńska

Katarzyna Piętka, Gry i zabawy z dawnych lat, il. Agata Raczyńska, Warszawa „Nasza Księgarnia” 2016

Większość z nas z wielkim sentymentem wspomina czasy swojego dzieciństwa, kiedy w telewizji nie było tak wielu programów dla dzieci, a w sklepach rewelacyjnych zabawek. Można śmiało powiedzieć, że prawie nie było niczego. Jednak nie wspominamy tej biedy, szarych blokowisk, piaszczystych boisk, zachwaszczonych „trawników”, błotnistych dróg z wybojami. Wracamy pamięcią do czasu świetnej zabawy z kolegami i koleżankami, nauki nawiązywania relacji społecznych, przetrwania w grupie, budowania pozycji, aktywności fizycznej, brudzenia się. Wielu z nas wspomina gry i zabawy, które nie do końca pamiętamy, a chcieliby się nimi podzielić ze swoimi dziećmi. Naprzeciw ich potrzebom wychodzi Katarzyna Piętka ze swoją książką „Gry i zabawy z dawnych lat”. Zilustrowany przez Agatę Raczyńską przewodnik po zajęciach z naszej młodości pozwala czytelnikom odświeżyć pamięć, przybliżyć dzieciom zasady oraz zainteresować je zabawami, do których nie potrzebne są nowe technologie.

Często wydaje nam się, że przez 30-40 lat przestrzeń wokół blokowisk bardzo się zmieniła. Autorka i nasze obserwacje przekonują nas, że tak nie jest. Nowsze place zabaw pozwalają na urozmaicenie zabaw, do których potrzebny jest ruch, współpraca i wyobraźnia, dlatego zabawy podwórkowe mają się całkiem dobrze. Dzieci i rodzice przekazują sobie pomysły na spędzanie wolnego czasu na świeżym powietrzu. Czasami jednak potrzebujemy podpowiedzi, aby zachęcić dzieci do zabawy. Książka Katarzyny Piętki doskonale spełni taką rolę. Publikację podzielono na siedem głównych rozdziałów: 1) W kole, w kółeczku, w korowodzie, 2) Róbcie to, co ja, 3) Zabawy z piłką, 4) Kto szybszy, kto sprytniejszy, 5) Trzepak, klasy, skakanka, czyli podwórkowa klasyka, 6) Zabawy zręcznościowe. 7) Zabawy na niepogodę. Wielkim plusem wielu zabaw jest możliwość przeniesienia ich w czasie deszczowych dni do sali przedszkolnej lub szkolnej. Proponowana przez autorkę aktywność pozwala na rozwijanie różnorodnych umiejętności. Dzieci uczą się lepiej łapać piłką, unikać jej, wymyślają skojarzenia słowne, polepszają swój refleks, koncentrację oraz zasób słownictwa. Nie zabraknie też gier ćwiczących pamięć oraz tych całkowicie losowych. Obok popularnej gry w klasy, dwa ognie znajdziemy cymbergaj. Dowiemy się również wielu ciekawostek takich jak skąd pochodzi zabawa w Zośkę oraz o jej popularności w Stanach Zjednoczonych.

Całość estetyczna, prosta, przyjemna w odbiorze. Polecam każdemu, kto szuka inspiracji do zabaw dla dzieci, chce przypomnieć sobie swoje zabawy i przekazać pociechom. Książka będzie też bardzo pomocna dla nauczycieli nauczania początkowego.

Kup książkę