David Eagleman "Dynamiczny mózg. Historia nieustannych przeobrażeń"

David Eagleman jest jednym z neurobiologów, po którego artykuły naukowe i publikacje popularnonaukowe sięgam w ciemno. Ma on niesamowitą zdolność opowiadania o skomplikowanych rzeczach w prosty i obrazowy sposób. Do tego każda jego kolejna książka pozwala przypomnieć sobie wcześniej zdobytą wiedzę oraz poszerzyć ją o kolejne informacje. Amerykański neurobiolog wprowadza czytelników w zawiłe problemy z humorem i niesamowitą lekkością. Polecałam Wam już kilka lat temu jego „Mózg. Opowieść o nas” oraz „Mózg incognito”. Teraz przyszedł czas na „Dynamiczny mózg. Historię nieustannych przeobrażeń”. We wszystkich tych publikacjach znajdziecie mniej więcej to samo. Wszystko przez to, że autor zakłada, że czytelnik nie zna wcześniejszych książek i nie miał okazji zdobyć informacji na temat tego jak działa mózg. To jest fantastyczny zabieg, bo za każdym razem możemy sobie przypomnieć podstawy. Do tego zawsze podsuwa nam dużo kolejnych ciekawostek, wiadomości.

Wszystkie wymienione przeze mnie książki Davida Eaglemana zabierają nas przede wszystkim w wędrówkę po organie, dzięki któremu możemy budować swoją tożsamość, uczyć się, okazywać emocje, przekazywać wiedzę. Niepozorna masa przypominająca swoją konsystencją gęsty kisiel ma niesamowity wpływ na nas, a jednocześnie pozwala nam mieć wpływ na nią. Wszystko zależy od stopnia świadomości naszego otoczenia i nas, tworzenia nowych sposobów kształcenia, wykorzystywania potencjału drzemiącego w tym najbardziej tajemniczym organie, o którym powstało wiele prac naukowych, wokół którego prowadzone jest wiele badań pomagających zrozumieć jego wpływ na funkcjonowanie ciała i który ciągle jest wielką zagadką oraz sprawia, że ciągle nie jesteśmy w stanie pomóc wielu osobom w polepszeniu ich funkcjonowania, bo ich własne mózgi płatają figla złą gospodarką chemiczną. Naukowe prace często są pisane specjalistycznym, niezrozumiałym dla przeciętnego odbiorcy językiem, a przecież każdy z nas powinien posiadać choć minimum wiedzy o mózgu i właśnie z myślą o takich czytelnikach powstały książki Davida Eaglemana, badacza, który potrafi w prosty sposób mówić o skomplikowanych sprawach. Mało tego: potrafi opowiadać o nich w tak obrazowy sposób, że czyta się ją jak powieść z szybką, wciągającą akcją. Napisanie nudnej rozprawy naukowej nie jest wielkim wyczynem, ale napisanie pracy zawierającą dużo wiedzy w taki sposób, że czytelnik nie może się oderwać od lektury jest wielkim osiągnięciem.

Autor wprowadza nas w świat mózgu przekazując nam podstawową wiedzę na temat budowy, pracy i sposobu rozbudowywania oraz utrwalania powiązań w mózgu. Dowiemy się jak bardzo tajemniczym, zawierającym wiele niewyjaśnionych zjawisk jest on organem oraz jakie obserwacje pomagają nam na poszerzenie wiedzy i jak bardzo przypadek oraz różnorodne wypadki przyczyniły się do obecnego stanu wiedzy o nim. Przyjrzenie się elastyczności, możliwości rozwoju, staje się pretekstem do omówienia piętna, jakie odcisnęły na dzieciach rumuńskie sierocińce powstałe w wyniku przymusu do rozrodu. Omawianie wpływu dzieciństwa i lat młodzieńczych pomaga zrozumieć, w jaki sposób oddziałujemy na przyszłych dorosłych, jak kształtujemy ich uprzedzenia oraz lęki, a także sposób funkcjonowania w społeczeństwie, umiejętność okazywania emocji, otwartość na wiedzę, odmienne poglądy, a także asertywność. David Eagleman uświadamia nas, w jaki sposób rozwijają się różne obszary mózgu dzięki naszym wytężonym ćwiczeniom oraz jaki wpływ na nas ma ciągłe uczenie się nowych rzeczy. Pokazuje jak niesamowicie wielkie znaczenie ma środowisko, w którym się wychowujemy, kultura, która daje nam różne możliwości, ale też powoduje ograniczenia.

Neurobiolog stopniowo wprowadza nas w świat mózgu, przybliża podstawową wiedzę, by z każdą stroną zabierać nas w podróż po coraz bardziej specjalistycznym słownictwie (opartym o nabyte w trakcie lektury) oraz wiedzy pozwalającej zrozumieć najbardziej zadziwiające sposoby funkcjonowania niepozornego organu. Publikację wzbogacono wieloma anegdotami, ciekawostkami, rysunkami, wykresami, dzięki czemu lektura jest interesująca. Przeplatanie wiedzy ciekawymi rubrykami sprawia, że czytelnik nie ma czasu na nudę, a do tego utrwala sobie nabytą wiedzę. Ponad to autor zaraża swoich czytelników własną fascynacją mózgiem, co przebija przez każdą stronę. Pokazuje nam jak niezwykły potencjał i sposób funkcjonowania ma ten organ, jak niesamowite możliwości i wiele nieodkrytych zagadek takich jak inne sposoby odbioru i interpretacji bodźców z otoczenia, możliwości oraz przeszkody w niwelowaniu wielu niepełnosprawności oraz ograniczeń, jakie wynikają z braku umiejętności interpretowania sygnałów płynących ze zmysłów.

Dla mnie szczególnie interesująca była część pozwalająca zrozumieć etyczne i religijne aspekty ludzkiego życia, wpływ różnych zmian w mózgu na nasze postępowanie oraz nastawienie do różnorodnych dogmatów, a także to w jaki sposób wykorzystywane są różnorodne skojarzenia, aby nami manipulować. Nie zabraknie tu istotnych informacji o tym, w jaki sposób ludzie nakłaniani są do ludobójstwa, jak wówczas zmienia się ich mózg oraz cennej informacji, że każdy z nas może być poddany takiej manipulacji, przez co trzeba bardzo uważać na informacje docierające z mediów. Ludobójstwo i manipulacja są tu elementami ściśle powiązanymi. Pojawiają się również etyczne problemy odpowiedzialności za dokonane zbrodnie, wpływ zmian w mózgu na wzrost agresji. Po takim spojrzeniu na mózg okazuje się on organem nie tylko tajemniczym, niezbadanym, ale i bardzo niebezpiecznym, a jednocześnie niezbędnym i na razie nie do podrobienia przez żadną technologię, którą jest w stanie wymyślić za to doskonale radzący sobie z ową technologią. Mózg ukazany jest jako organ, który ulega ciągłej zmianie. Na niektóre mamy wpływ, na inne nie.

Poza rozmyślaniami na temat tego, w jaki sposób ludzki umysł doskonale radzi sobie i szybko uczy się wykorzystywać nowe narzędzia nie zabraknie przyjrzenia się czemuś, co my – ludzie mamy od milionów lat na wyciągnięcie ręki: mózgi innych ludzi. Interesujące jest to, w jaki sposób oddziałujemy na siebie wzajemnie przez wchodzenie ze sobą w relacje, kształtowanie się pod wpływem rozmów, lektur, obcowania z określonymi ludźmi. W tym spojrzeniu pobrzmiewa echo starożytnego postrzegania człowieka jako zoon politikon (Arystoteles "Polityka"), czyli zwierzęcia społecznego, niezdolnego do rozwinięcia swojego potencjału w oderwaniu od innych ludzi.

Bogata tematycznie publikacja składa się z dwunastu głównych rozdziałów, pozwalających laikom stopniowo wejść w świat badań neurologów. Dowiemy się, w jaki sposób budowana jest tożsamość, odkrywana rzeczywistość, jak filtry zacierają nam właściwe spostrzeganie wielu rzeczy, w jaki sposób reakcje zachodzące w mózgu nami rządzą, jaki mają wpływ na nasze decyzje, jak bardzo mózg połączony jest z innymi organami oraz oddziaływaniem otoczenia, jakie możliwości daje nam technologiczna przyszłość, ale też jak duże znaczenie ma rozwijanie twórczych umiejętności.

David Eagleman traktuje czytelnika z szacunkiem i powagą rozumiejąc, że osoba niezajmująca się badaniami nad mózgiem może wiele rzeczy nie wiedzieć i pomaga te podstawowe informacje zrozumieć, dzięki czemu publikacja będzie doskonałą lekturą dla każdego zainteresowanego funkcjonowaniem naszego umysłu, a jednocześnie nieposiadającego na ten temat żadnej wiedzy, ani nieobeznanego z naukowym słownictwem. Mózg w ujęciu Davida Eaglemana powołującego się na badania naukowe to fascynujący i ciągle nieodkryty organ. Jak stwierdza autor: „Gdyby nasz mózgi były na tyle proste, by dało się je zrozumieć, my nie bylibyśmy na tyle mądrzy, by je rozpracować”.