Katarzyna Citko, Filmowy świat Pedra Almodóvara. Uniwersum emocji, Białystok 2007.
Bardzo
długo zbierałam się do napisania tej recenzji o książce Katarzyny Citko
ze względu na to, że temat jest mi bardzo bliski (sama na co dzień
zajmuję się filmową twórczością Almodóvara oraz historią i filozofią
Hiszpanii). Do tego doszły liczne emocje związane nie tylko z jedyną do
tej pory opublikowaną znakomitą analizą twórczości hiszpańskiego
reżysera, ale również dotyczące autorki tej analizy (jednak to nie jest
miejsce, by pisać hymn pochwalny na cześć osoby, ale ma być rzeczowa
recenzja jej książki).
Citko
doskonale opisuje zjawiska społeczne i polityczne, które były tłem
twórczości Almodóvara. Do tego dodaje wnikliwą – opartą na bogatej
literaturze socjologicznej, psychologicznej oraz własnych obserwacjach –
analizę uczuć prezentowanych przez bohaterów, których poznajemy dzięki
hiszpańskiemu reżyserowi. Jeśli widzieliście filmy tego twórcy to
doskonale zdajecie sobie sprawę z tego, że nie są to posągowe postacie
zwykle wykorzystywane w światowym (a raczej Amerykańskim) kinie.
Postacie poddawane są ludzkim słabościom i licznym próbom, podczas
których ukazana jest ich bardzo zwyczajna twarz: to ludzie słabi,
podobni do każdego z nas.
Już
po lekturze pierwszych stron wiedziałam, że warto czytać tę książkę.
Citko oprócz wszechstronności i wnikliwości nie popełnia błędów
merytorycznych, które odrzucały mnie podczas czytania książki jej
poprzedniczki (Ewa Mazierska, Słoneczne kino Pedro Almodóvara –
pierwsze wrażenie jest nijakie właśnie przez małe wpadki). Wiele
opisywanych zjawisk i uczuć było dla mnie zaskoczeniem. Skłaniały mnie
do powtórnego oglądania filmu, bardziej emocjonalnego przeżywania
historii, w które zostałam – dzięki szerszej wiedzy – wrzucona.
Ja
oglądałam filmy Almodóvara pod kątem analizy historii, przemian
społecznych, religijnych. Skupiałam się głównie na zgodności realnej
sytuacji w Hiszpanii z tym, co zaserwował mi reżyser. Książka Citko
pozwoliła mi na nieco bardziej emocjonalne podejście do filmów, które
przesycone są różnorodnymi uczuciami.
Citko jednak nie byłaby człowiekiem, gdyby nie można było znaleźć u niej żadnego błędu[1].
Muszę szczerze przyznać, że odetchnęłam z ulgą, kiedy udało mi się go
odnaleźć w prawie pięćsetstronowej książce. To sprawiło, że zaczęłam
autorkę postrzegać bardziej ludzko, w końcu errare humanum es[2].
Polecam
książkę wszystkim miłośnikom filmów Almodóvara oraz tym, którzy chcą
odkryc bogactwo jego filmów. Praca Citko na pewno jest niezwykle
zwłaszcza dla studentów, którzy w swojej pracy naukowej pragną poruszyć
kwestie kina hiszpańskiego oraz dokonać analizy filmów dawnego
movidowca. Myślę, że nie znajdą lepszej pozycji niż publikacja Katarzyny Citko.
Spis treści
Wstęp
Rozdział 1
Problematyka emocji w badaniach psychologicznych, w estetyce i w teorii filmu
1. Biologiczne i fizjologiczne koncepcje emocji
2. Psychoanaliza a emocje
3. Emocje w koncepcjach filozoficznych
4. Uniwersalne i kulturowe konteksty rozumienia emocji
5. Emocje a interakcje społeczne
6. Emocjonalistyczne teorie sztuki
7. Emocje procesu twórczego i afekty twórców
8. Problematyka emocji w koncepcjach filmoznawczych
8.1. Pierwsze emocjonalistyczne teorie filmowe, koncepcja Seriusza Eisensteina
8.2. Teorie psychoanalityczne i poststrukturalne
8.3. Kognitywne teorie filmowe a problematyka emocji
8.4. Emocje filmu, emocje widza, emocje przewrotne
9. Problemy z badaniem emocji w dziełach sztuki
Rozdział 2
Początki twórczości Pedra Almodóvara. Seks jako używka: przyjemność, lekkość, akceptacja
1. La movida i jej wpływ na twórczość Pedra Almodóvara
2. Początki twórczości filmowej Pedra Almodóvara: kino w formacie super 8 mm
3. Muzyczna twórczość Pedra Almodóvara w okresie la movidy
4. Inspiracje plastyczne w filmowej twórczości Pedra Almodóvara
5. Twórczość literacka Pedra Almodóvara
6.
Początki fabularnej twórczości filmowej Pedra Almodóvara — etap pop:
Pepi, Luci, Bom i inne laski z naszej paczki oraz Labirynt namiętności
7. Strategie autorskie w kinie Almodóvara: inspiracja kulturą pop, dekonstrukcja camp: recycling, pastisz, kicz
Rozdział 3
Grzech
oraz przekraczanie tabu — Pośród ciemności i Złe wychowanie: emocje
związane z wiarą i jej odrzuceniem, namiętności perwersyjne
1. Autorskie strategie dekonstrukcji tradycyjnych rytuałów wiary i obrzędów religijnych w twórczości Pedra Almodóvara
2. Kategoria grzechu i przekroczenie tabu: emocje związane z wiarą
3. Namiętności perwersyjne: emocje bohaterów Pośród ciemności i Złego wychowania oraz towarzyszące im emocje odbiorców
Rozdział 4
Żądza seksualna zespolona ze śmiercią: Matador, Prawo pożądania. Rozkosz, namiętność, pasja twórcza jako emocje najsilniejsze
1. Zespolenie miłości i śmierci w sztuce hiszpańskiej
2.
Emotikony świata przedstawionego w Matadorze i sposoby ich
konstruowania a emocje twórcy: śmierć i miłość zespolone w namiętnym
paroksyzmie
3.
Bohaterowie Matadora jako postacie słabe i silne: dekonstrukcja
tradycyjnych ról płciowych, emocje związane z realizacją namiętności
4. Pożądanie jako prawo życia i śmierci, pasja twórcza jako siła wampiryczna — emotikony Prawa pożądania a emocje ich twórcy
5. Emocje bohaterów Prawa pożądania: miłość, niespełnienie, nienawiść
6. Emocje odbiorców Matadora i Prawa pożądania: odrzucenie, akceptacja, fascynacja
Rozdział 5
Rodzina
zdekonstruowana: Czym ja sobie na to zasłużyłam?, Zwiąż mnie!, Wysokie
obcasy, Wszystko o mojej matce. Miłość jako emocja rozpaczliwie
poszukiwana
1. Szkic do portretu rodzinnego: Zakazany owoc miłości
2. Tragikomedia z zakończeniem w miarę szczęśliwym — brak miłości jako udręka w filmie Czym ja sobie na to zasłużyłam?
3. Masochizm zdekonstruowany i poszukiwanie tradycyjnych wartości w filmie Zwiąż mnie!
4. Relacje pomiędzy matką a córką: miłość, nieczułość, kompleksy i poczucie winy — melodramat macierzyński: Wysokie obcasy
5. Miłość macierzyńska, traumatyczna rozpacz i pocieszenie płynące z kobiecej przyjaźni: Wszystko o mojej matce
Rozdział 6
Przerażający świat mediów: Kika — voyeuryzm, spektakularność, fascynacja przemocą i skandalem
1. Podglądanie: voyeuryzm i skopofilia jako przyjemności widza
2. Spektakularność mediów, czyli emocje na sprzedaż
3. Emocje wypływające ze świata przedstawionego i jego elementów oraz emocje filmowych bohaterów
4. Od voyeuryzmu do spojrzenia chłodnym okiem: emocje widzów
Rozdział 7
Duchowy
kryzys bolesnej samotności: Kobiety na skraju załamania nerwowego,
Kwiat mego sekretu, Volver — siła emocji negatywnych, emocje „kobiece”
1. Rozpacz kobiet porzuconych i siła żeńskiej przyjaźni: Kobiety na skraju załamania nerwowego
2. Udręka samotności i miłości nieodwzajemnionej: Kwiat mego sekretu
3. Powrót do samotności i lojalności kobiecej: Volver
4. Emocje widzów: śmiech, wzruszenie, smutek, empatyczne współczucie
Rozdział 8
O tym, jak mężczyzna kocha kobietę: miłość, tkliwość, opiekuńczość a twarde „męskie” emocje — Drżące ciało, Porozmawiaj z nią
1. Melodramatyczne namiętności i krwawe porachunki dyktowane żądzą odwetu — Drżące ciało
2.
Zemsta zaniechana, wina i jej odkupienie, ewolucja uczuć: z negatywnych
na pozytywne i na odwrót — czyli o tym, dlaczego prawdziwi mężczyźni
płaczą: emocje bohaterów Drżącego ciała
3. Emocje mężczyzn — o dwóch obliczach męskiej miłości i jednym wizerunku męskiej przyjaźni: Porozmawiaj z nią
4.
Miłość nieodwzajemniona, samotność w obliczu pożądania, męskie łzy,
męska przyjaźń i solidarność — emocje bohaterów Porozmawiaj z nią
5. Akceptacja, zrozumienie czy odrzucenie — emocje widzów Drżącego ciała i Porozmawiaj z nią
Zakończenie
Bibliografia
Filmografia
Indeks nazwisk
Indeks tytułów
[1]
„Gdy Pablo wychodzi z dyskoteki taksuje spojrzeniem mężczyzn stojących
na ulicy i podrywa jednego z nich. Pragnie w ten sposób oddalić od
siebie myśl o Juanie, ale gdy widzi zaparkowany motor należący do
kochanka, mówi poderwanemu mężczyźnie, że chciałby ukraść go i zostawić
sobie jako fetysz”. (Katarzyna Citko, Filmowy świat Pedra Almodóvara. Uniwersum emocji, Białystok 2007, s. 201)
(JA: To mężczyzna, będący aktorem i modelem, podrywa Pabla, aby zdobyć możliwość zagrania w jego filmach).
(JA: To mężczyzna, będący aktorem i modelem, podrywa Pabla, aby zdobyć możliwość zagrania w jego filmach).
[2] Błądzić jest rzeczą ludzką. Seneka Starszy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz