Ciało – najbardziej fascynująca część naszej
natury. Niby namacalna, niby możemy ją zbadać, dotknąć, obejrzeć z każdej
strony, pokroić, prześwietlić, obejrzeć pod mikroskopami, a mimo tego ciągle
jeszcze kryje w sobie niesamowicie wiele tajemnic. Każdy z nas je ma, ale wiemy
o nich tak mało, że zastanawiające staje się jak możemy funkcjonować. Podtytuł „Instrukcja
dla użytkownika” przywodzi na myśl wszystkie te publikacje wprowadzające
czytelników w możliwość skutecznego, szybkiego, poprawnego i wydajnego
korzystania z systemów operacyjnych. Doskonała znajomość prawidłowego działania
pozwala wychwycić błędy, naprawić je w porę, nauczy korzystać w taki sposób,
aby usterek było jak najmniej. I właśnie takie podejście przyświeca książce
Billa Brysona, który krok po kroku omawia każdy aspekt naszego ciała, wyjaśnia jakie
trudności mają badacze próbujący poznać sposób funkcjonowania, oprowadza nas po
brutalnych eksperymentach, przybliża postępy w nauce. Czterysta pięćdziesiąt
stron cennej wiedzy przybliżonej w bardzo prosty sposób, bo z gawędziarskim
podejściem do tematu. Opowiadanie o rzeczach teoretycznie nudnych w ciekawy
sposób to cecha rozpoznawalna literatury Billa Brysona. Każda jego książka jest
prawdziwą ucztą dla osób złaknionych wiedzy, ale nudzących się w czasie
czytania większości książek popularnonaukowych. W moim przypadku jest to już trzynaste
spotkanie z publikacjami Billa Brysona. Z czystym sumieniem mogę polecić: Zaginiony
kontynent (o amerykańskich dziwactwach), Zapiski z małej wyspy (o
Wielkiej Brytanii), Zapiski z wielkiego kraju (o USA), Krótka
historia prawie wszystkiego, Naprawdę krótka historia prawie wszystkiego,
Ani tu, ani tam. Europa dla początkujących i średnio zaawansowanych, W
domu: Krótka historia rzeczy codziennego użytku, Śniadanie z kangurami.
Australijskie przygody, Piknik z niedźwiedziami, Herbatka o
piątej, Krótka historia geniuszy, Zaginiony kontynent i oczywiście
najnowszą, czyli Ciało. Instrukcja użytkownika, do której wracam od
kilku miesięcy, ponieważ pozwala mi przygotować się do edukacji domowej z
córką.
W świat własnego ciała wprowadza nas instrukcja
budowania człowieka. Dowiadujemy się, z jakich składników składa się nasze ciało,
czego potrzebuje do funkcjonowania, ile kosztowałaby taka budowa, które
składniki są niezbędne, o których nadal nic nie wiemy. Wskaże nam też skąd
czerpać poszczególne składniki i jak wpływa na nas ich brak lub nadmiar.
Zaznaczy też, że istnieje wiele takich, które są obecne w naszych ciałach, ale
u każdego w innych proporcjach i nie wiemy nic na temat ich wpływu. Uświadamiamy
sobie też, że niemyślące cząsteczki wchodzące w skład naszego ciała tworzą coś,
co myśli. Do tego pojawi się tu też wiele obrazowych informacji na temat
rozmiaru naszych płuc, żył, DNA, komórek. Odkrywamy również, że nawet
zaniedbane ciało jest w stanie funkcjonować, że jest to machina
samonaprawiająca i bardzo cierpliwa wobec swojego użytkownika, a jednocześnie przysparzająca
nam wiele problemów w przypadku chorób genetycznych. Kiedy już ogólnie zapoznamy
się z własnym ciałem przechodzimy do rozdziału odkrywające tajniki tego, co
mamy na wierzchu, czyli skóry i włosów.
Skóra i włosy w spojrzeniu Billa Brysona to fascynujący
układ pozwalający ukryć i ochronić wszystko to, co jest w środku, a do tego
ulegająca częstej wymianie oraz niesamowicie różnorodna na różnych częściach
ciała pokryta meszkami włosowymi i gruczołami łojowymi oraz ciałkami Meissnera,
pigmentem odpowiedzialnym za jej kolor. Znajdziemy tu też cenne informacje na temat
melaniny oraz wpływie warunków otoczenia na barwę skóry, a także sposób
tworzenia się cech właściwych tylko dla danej jednostki. Uświadamia nam też jak
wielkie znaczenie ma pot w postępach ludzkości.
Kolejny rozdział Bryson poświęcił bakteriom, które są
charakterystyczne dla określonego człowieka i sprawiają, że ma on takie, a nie
inne upodobania kulinarne, czy w taki, a nie inny sposób odbiera świat. Flora
bakteryjna wydaje się kształtować nasze funkcjonowanie, masę ciała, biegłość w
myśleniu, aktywność fizyczną, a nawet masę ciała. Sporo znajdziemy tu też
informacji o wirusach, grzybach, protistach oraz kilka historii odkryć
lekarstw.
Czwarty rozdział to podróż po najbardziej fascynującym
organie naszego ciała: mózgu mającego niesamowite możliwości oraz
odpowiedzialnego za funkcjonowanie całego naszego ciała. Poznamy funkcje
poszczególnych części tego narządu, odkryjemy jego niesamowite moce przerobowe
oraz uświadomimy sobie jak bardzo zaskakujący może on być. Odkryjemy też
znaczenie wyuczonych skojarzeń, sugestie oraz możliwość modyfikowania
wspomnień. Uświadamiamy sobie istnienie pamięci długotrwałej i krótkotrwałej
oraz niesamowitej wydajności mózgu, którego trzeba ćwiczyć, aby rozwijać swoje
możliwości. Poświęcono tu też miejsce lobotomii, padaczce, ewolucyjnym zmniejszaniu
się mózgu u ludzi.
Od mózgu przechodzimy płynnie do głowy oraz badań
dotyczących tego jak długo głowa jest w stanie żyć bez ciała (rewolucja francuska
jako złoty wiek takich obserwacji). Do tego badania czaszek, stwierdzanie na
ich podstawie różnic rasowych, stworzenie teorii zależności przestępczości od
budowy czaszek sprawców. Poznamy tajniki wzroku, słuchu. Szósty rozdział jest
kontynuacją poświęconą działaniu ust i
gardła.
W siódmym rozdziale poznamy tajniki serca i krwi.
Będzie tu sporo informacji o różnorodnych chorobach oraz pierwszych operacjach,
tworzeniu kolejnych rozruszników. Do tego cenne informacje na temat krwi: od jej
ilości w ciele po składniki jakie zawiera i wiadomości, jakie możemy zdobyć z jej
próbki.
Te ostatnie są pretekstem do kontynuowania wątku o chemii,
czyli wpływie różnorodnych składników wywołujących choroby takie jak cukrzyce,
wahania hormonalne. Organizm jest tu ukazany jako olbrzymia fabryka produkująca
różnorodne substancje niezbędne do funkcjonowania.
W rozdziale dziewiątym możemy przyjrzeć się szkieletowi,
który zaprojektowany jest tak, aby jak najlepiej chronić nas przed obrażeniami i
umożliwić przemieszczanie się oraz utrzymanie pozycji pozwalającej na
wydajniejszą pracę.
W rozdziale dziesiątym zrozumiemy jaki wpływ ma nasza
dwunożność na aktywność fizyczną oraz zdrowie. Wskazuje wiele chorób wynikających
z siedzącego trybu życia. Pojawia się tu także problem nadwagi, spalania i przyswajania
kalorii oraz zależności narażenia na otyłość od miejsca zamieszkania,
przynależności do grupy społecznej.
Zauważyliście jak wiele tematów poruszono? A to
dopiero połowa książki! Dalej wchodzimy w takie zagadnienia jak równowaga,
czyli przyswajania i kontaktu z różnymi substancjami, istnienia toksyn. Poznamy
układ odpornościowy i zasady jego funkcjonowania (przy okazji pojawia się temat
alergii), układ oddechowy z licznymi chorobami i czynnikami wywołującymi je,
wpływem palenia papierosów. Następnie przewędrujemy przez układ pokarmowy,
poznamy tajniki pochłaniania jedzenia i zmieniania go na energię oraz potrzebne
składniki oraz tego, dlaczego muszą być one dostarczane w odpowiednich ilościach.
Wśród niezbędnych materiałów znajdzie się białko, węglowodany, tłuszcze oraz
witaminy. Zgłębimy tajniki trzewi, poznamy wpływ snu na funkcjonowanie naszego
organizmu. Pojawiają się tu też informacje o fazach snów oraz wpływu światła na
widzenie.
Bill Bryson odkryje też przed czytelnikami tajniki powstawania
określonej płci, przechowywanie mitochondriów przez kobiety. Pojawia się też
temat błędnej metodologii badań nad lekarstwami, w których pominięto znaczenie
płci. Porusza też problem słabej znajomości kobiecej anatomii będący wynikiem
podejścia kulturowego do ciał pacjentek.
Po wielu stronach w końcu docieramy do początków
istnienia każdego człowieka, czyli poczęcia. Pojawia się tu problem płodności i
zanikania jej, zapłodnienia i zmian zachodzących w płodzie. Tu też zwrócono
uwagę na ilość poronień (także tych nieświadomych), a następnie wpływu narodzin
na odporność. Wpływ karmienia piersią na rozwój oraz zmiany składu mleka w
zależności od wieku dziecka.
Dalej poznamy tajniki naszego układu nerwowego, dowiemy
się w jaki sposób odczuwamy ból, jak przetwarzamy bodźce i kiedy to odczuwanie
może być zaburzone. Sporo miejsca poświęcono różnorodnym chorobom: od zwykłych
zapaleń, grzybów, chorób bakteryjnych po raka. Następnie zgłębimy tajniki
postępu w medycynie, odkryjemy błędy w badaniach, złe diagnozy, powstawania
terapii mających na celu zarobienie na pacjentach. Całość podsumowuje rozdział
o śmierci, sposobom rozpoznawania jej, pochówkom.
W każdym rozdziale znajdziemy liczne odesłania do
literatury pozwalającej nam na pogłębienie tematu. W bibliografii pojawią się
też wskazania polskich tłumaczeń, co ułatwi czytelnikom nieanglojęzycznym zapoznać
się z fachową literaturą.
Uważam, że wiedzę zawartą w tej książce powinien
posiadać każdy przyszły student. Po takiej lekturze łatwiej jest dostrzec wpływ
przyrody, zjawisk atmosferycznych, chorób, bakterii, odkryć związanych ze
zdrowiem oraz eksperymentów kosmicznych na ludzkie życie. Wielkim plusem jego
książki jest lekkość stylu, dzięki czemu po tę cenną lekturę może sięgnąć
zarówno gimnazjalista, jak i osoba doskonale wykształcona i chcąca szerzej
spojrzeć na dokonania wielu nauk przyrodniczych.
Wielkim plusem tej publikacji jest pokazanie jak
bardzo różne dziedziny nauki nachodzą na siebie, przeplatają się, łączą,
wykorzystują swoje odkrycia, że często przypadek prowadził do tego, że
specjalista z w jednej dziedzinie dokonywał odkrycia w innej dzięki zainteresowaniu
się inną odnogą nauki oraz szerszemu (z wykorzystaniem swojego wcześniejszego
doświadczenia na innym polu) spojrzeniu na problem. Dzięki książce Billa
Brysona możemy dostrzec jak pięknie wszystkie nauki łączą się w jedną spójną
całość, która powinna rozwijać się równomiernie.
Autor nie tylko w niesamowicie przystępny sposób
przekazuje czytelnikom spory dorobek ludzkości, ale też potrafi zainteresować
tematem. Zagadnienia, które dla wielu z nas mogły wydawać się nudnym wkuwaniem
tu są niesamowicie wciągającą opowieścią o działaniu różnych części naszego
ciała. Informacje, jakie możemy zdobyć z nudnych podręczników tu oddane są jak
wciągający kryminał lub thriller, od którego trudno się oderwać. Do tego
uświadamia czytelników jak wiele dzieje się w ich ciele.
Książkę polecam każdemu, kto szuka przyjemnej lektury
lub pragnie poszerzyć czy uporządkować swoją wiedzę. Napisana takim językiem,
że doskonale czyta się ją na głos. Ja na pewno jeszcze nie raz do niej zajrzę i
będę polowała na inne książki pisarza, bo ta książka przekonała mnie, że warto.
Zdecydowanie polecam.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz