Tomasz P. Terlikowski "Operacja Franciszek. Sześć medialnych mitów na temat papieża"

Tomasz P. Terlikowski, Operacja Franciszek. Sześć medialnych mitów na temat papieża, Warszawa „Fronda” 2014

Człowiek dojrzały moralnie jest osobą dbającą o innych ludzi bez względu na przynależność ideologiczną, religijną, rasową rodzimą itd. Ortega o takich ludziach mówi, jako elitach. Pod koniec wieku Lasch zauważa zanik owych odpowiedzialnych elit i zastąpienie ich egoistycznymi grupami, które dbając o interes indywidualny dążą do zaspokojenia własnych potrzeb. Amerykański badacz przekonuje, że obecne elity stają się egoistyczne. Ale czy nie było tak zawsze? Czy wizja Ortegi nie jest zbyt idealistyczna? A może owe elity to nie są te grupy, które my postrzegamy? Masy kierują się własnym interesem i nie potrafią same z siebie działać – z tym zgadzają się obaj myśliciele. Ja jednak wierzę, że istnieją jednostki spójne wewnętrznie i dążące dla dobra społecznego.

Co zrobić jeśli takiej spójności nam brakuje? Teoretycznie demokracja ma być takim systemem, w którym wszyscy mogą działać. W jej ramach istnieją liczne religie i organizacje społeczne pozwalające wykorzystać potencjał ludzki w celu budowania lepszej przyszłości. Kościół Katolicki jest jedną z takich organizacji. Przywódca religijny KK jest obserwowany i oceniany przez ludzi z zewnątrz. Przeciwko temu buntuje się Tomasz Terlikowski w książce „Operacja Franciszek. Sześć medialnych mitów na temat papieża". Autor uważa, że zbyt laickie media, ugrupowania itd. próbują sobie przywłaszczyć papieża Franciszka.

Uważam, że zachowanie mediów jest w pewien sposób uzasadnione ze względu na ilość zdeklarowanych wiernych (ciągłe podkreślanie ich ilości przez instytucję) i wchodzenie Kościoła tam, gdzie go być nie powinno (co zauważył już Unamuno w swoim religijnym okresie życia), czyli do polityki, przez co wydaje mi się, że instytucja wiele traci na swojej krucjacie. Książka Terlikowskiego w swoich przemyśleniach dotyczących świata i działania mediów zbliża się do „Dialogu o wartości człowieka” Scoli i Reala, ale centralnym punktem jest nie człowiek jednostka, a jednostka konkretne, usytuowana na szczycie hierarchicznej drabiny KK.

Z mojego punktu widzenia (nie mam telewizji, więc mam wypaczone spojrzenie) owo medialne zamieszanie wokół papieża wygląda inaczej; miałam wrażenie, że to właśnie katolickie media starają się zrobić z niego człowieka takiego jak każdy, pokazać jego ludzką, wyrozumiałą twarz, która odzwierciedlałaby to, co ludzie znają z „Biblii”. Miałam wrażenie, że media masowe po prostu przyjęły te manipulacje za faktyczny obraz.

Manipulację mediów wizerunkiem nowego papieża Terlikowski przyrównuje do pierwszej manipulacji, jaką znamy z Księgi Rodzaju: kiedy wąż inaczej interpretuje słowa Boga. Media są tu właśnie takim wężem, który wypacza znaczenie słów. „Zamiast głębokiego przekazu o Jezusie Chrystusie i walce duchowej, jaka toczy się wokół nas, w której każdy ma swoją do wypełnienia (a przecież taki jest w istocie komunikat Ojca Świętego), mamy narrację rewolucji, zmiany, odrzucenia przeszłości… Narrację, dodajmy, całkowicie fałszywą, bowiem zdecydowana większość z rzekomo rewolucyjnych zmian, jakie wprowadzić miał papież, w rzeczywistości zostało wprowadzonych przez jego poprzedników”. Autor podkreśla również, że zagrożeniem społecznym są osoby bojące się fanatyzmu religijnego w Polsce. Zauważanie takich tendencji w społeczeństwie i ich podkreślanie uważa za szkodliwe. W podobny sposób podchodzi do kreowania ludzkiego wizerunku głowy Kościoła, którzy mają swoje słabości i upodobania. Mówienie o kremówkach w kontekście wizyt Jana Pawła II było jego zdaniem degradacją przekazywanych wartości. W oczach Terlikowskiego każdy, kto jest minimalnie liberalny staje się wrogiem Kościoła. Całość z jednej strony doskonale uzasadniona (bo po co ten papież tyle w mediach pokazywany i omawiany, jak ma tradycyjne podejście), a z drugiej wydała mi się buntem dziecka zazdrosnego o matkę: boi się, że inne dzieci też mogą słuchać i otrzymać uwagę.

Należę do osób, które boją się wszelkich radykalności religijnych bez względu na to, z jaką religią mamy do czynienia. Równie mocno, jak naporu muzułmanów na Europę niepokoją mnie postawy roszczeniowe kościołów i wszelkich religii, które pragną być wspierane przez państwa, a z drugiej pragną pozostać poza zasięgiem społecznego dyskursu. Taka postawa pachnie dyktaturą grupy społecznej, która pragnie naruszać granice i jednocześnie krytykuje próby dyskusji i dystansu do poglądów.

Z drugiej strony wiele prezentowanych poglądów ma swoje uzasadnienie. Ja  obserwując tworzenie obecnego obrazu papieża miałam wrażenie, że Kościół w czasach kryzysu podsuwa nam takiego ludzkiego duchownego, oderwanego od luksusów i walczącego z bogaceniem się księży, by przekonać rzesze ludzi, których życie nie obfituje w łatwe nabywanie dóbr. Miał być to papież wykluczonych. Okazuje się, że to nie KK jest sprawcą tego wizerunku, ale nasze troskliwe media, które z niewiadomych powodów pragną, by więcej osób darzyło sympatią instytucje kościelne. Gdzie leży prawda? Odpowiedzi nie znajdziemy w książce, ale skłoni nas do refleksji nad postępowaniem wielu instytucji religijnych, ich kreowaniu wizerunku (mistrzami są „pokojowi” Muzułmanie), realną polityką i stosunkiem społeczeństwa.

Książkę polecam zarówno zwolennikom, jak i przeciwnikom istnienia instytucji kościelnych w życiu publicznym, państwowym.