Popper
uważał, że zadaniem filozofii nie jest, jak tego chcieli
przedstawiciele neopozytywizmu i angielskiej filozofii analitycznej,
analiza języka nauki lub analiza języka potocznego, lecz za
najważniejsze zadanie filozofii uważał odpowiedź na pytanie: w jaki
sposób powstaje i rozwija się nasza wiedza o świecie? Odpowiedź na to
pytanie wymaga wyjaśnienia logiki odkrycia naukowego, co Popper rozumiał
jako określenie i wyjaśnienie metod stosowanych w naukach empirycznych.
Z kolei odpowiadając na pytania o metody, warunki i źródła rozwoju
wiedzy, Popper programowo eliminował ze swych rozważań wszelkie
dociekania nad historią, socjologią i psychologią wiedzy. Czyniąc to,
nade wszystko postulował ścisłe rozgraniczenie badań nad tzw.
„kontekstem odkrycia” od badań nad tzw. „kontekstem uzasadnienia” i
odmawiał poznawczego znaczenia wszystkiemu, co wiąże się z „kontekstem
odkrycia”. Zdaniem Poppera, z punktu widzenia rozwoju wiedzy nie ma
żadnego znaczenia, kto kiedy i w jakich okolicznościach dokonał jakiegoś
odkrycia naukowego. Na przykład dla rozwoju fizyki nie posiadało
najmniejszego znaczenia to, że Newton - jak głosi legenda - wpadł na
pomysł prawa grawitacji uderzony w głowę spadającym z drzewa jabłkiem
albo to, że Archimedes - zgodnie z inną legendą - wpadł na pomysł prawa
wyporności ciał podczas kąpieli w wannie napełnionej wodą. W rozwoju
nauki liczy się tylko to, w jaki sposób dany wynalazek, teoria naukowa,
hipoteza czy prawo nauki zostały uzasadnione oraz to, czy przedstawione
uzasadnienia oparły się wielokrotnym próbom ich obalenia. Dlatego w
metodologii krytycznego racjonalizmu, którą głosił Popper, najważniejsze
znaczenie miało to, jak licznym i jak surowym próbom falsyfikacji
poddaje się wysuwane hipotezy i teorie naukowe. Popper jako autor
„Logiki odkrycia naukowego” nazwał swoją koncepcję, akcentującą
pozytywne znaczenie wyłącznie „kontekstu uzasadnienia”, „epistemologią
bez podmiotu poznającego”. W ramach tej koncepcji uważał, że z filozofii
nauki należy wyeliminować, ponieważ nie jest to do niczego potrzebne,
zajmowanie się czynnościami poznawczymi uczonych, różnymi
uwarunkowaniami procedur badawczych, wszelkiego rodzaju osobistymi
doświadczeniami i przeżyciami ludzi jako podmiotów poznania. W uznawanym
przez Poppera modelu rozwoju wiedzy, liczy się tylko rozwój
obiektywnego świata idei, czyli - mówiąc inaczej - pozytywne znaczenie
posiadają jedynie zobiektywizowane wytwory nauki, będące rezultatami
czynności i procedur badawczych ludzi, którzy tę wiedzę tworzą. Na
rozwój wiedzy należy patrzeć wyłącznie jako na proces autonomiczny,
wolny od wszelkich uwarunkowań o charakterze pozalogicznym. Tylko w ten
sposób da się obronić racjonalny charakter nauki, eliminujący błędy
psychologizmu i subiektywizmu.
Popperowska
filozofia nauki, ograniczająca racjonalną analizę rozwoju wiedzy do
„kontekstu uzasadnienia” i nie uwzględniająca roli poznającego podmiotu,
znalazła swoje dalsze rozwinięcie w późniejszej koncepcji „trzech
światów”, którą Popper przedstawił w wydanej w 1972 r. książce pt.
„Objective Knowledge” („Wiedza obiektywna”, wyd. pol. 1992 r.).
Koncepcja ta wzbudziła duże zainteresowanie we współczesnej filozofii
nauki, w tym także wywołała uwagi krytyczne. Zdaniem Poppera, w analizie
procesu rozwoju wiedzy o rzeczywistości winniśmy rozróżniać trzy
odrębne sfery, które zostały przez niego nazwane „trzema światami”.
Pierwszym z tych światów jest świat materialnych przedmiotów, czyli jest
to całokształt stanów i obiektów, które są punktem wyjścia i
przedmiotem procesu poznawczego. Drugim światem jest całokształt
podmiotowych czynności o charakterze psychicznym i subiektywnym, jak np.
wrażenia zmysłowe, uczucia, różne skojarzenia i subiektywne
przekonania, które składają się na przeżycia ludzi badających przedmioty
poznania ujęte, w kategorii świata pierwszego. I wreszcie trzeci
(najważniejszy) z wyróżnionych przez Poppera światów jest światem
zobiektywizowanych wytworów wszystkich podmiotowych czynności
psychicznych, które obejmuje pojęcie drugiego świata. Trzeci świat - to
świat naukowych teorii i hipotez; na trzeci świat składają się zarówno
wyrażone w języku pojęcia i prawa nauki jak i wszelkie wytwory kultury.
Popper określał swój trzeci świat jako „świat obiektywnych treści myśli,
zwłaszcza myśli naukowych i poetycznych, i dzieł sztuki oraz jako
„zawartość czasopism, książek i bibliotek”. Elementy trzeciego świata,
będąc wytworem ludzi, stają się wobec swych twórców niezależne; żyją
własnym życiem i podlegają własnej ewolucji. Z istniejących już teorii
naukowych lub innych dzieł, wyłaniają się nowe, przez nikogo nie
przewidziane problemy, które nie są przez kogokolwiek wymyślone lub
uświadomione, lecz zostają tylko podjęte. Na ich podstawie powstają nowe
teorie i nowe dzieła. Trzeci świat Poppera był w pewnym sensie światem
ponadludzkim, wykazującym pewne podobieństwo do świata idei u Platona
lub do pojęcia ducha obiektywnego u Hegla. Dla Poppera trzeci świat w
postaci wiedzy obiektywnej, był jedyną sferą z życia nauki, która jest
warta zainteresowania ze strony filozofii nauki. Popper czynił zarzuty
innym filozofom nauki, że często nie potrafili uniknąć subiektywizmu i
irracjonalizmu, ponieważ przywiązywali nazbyt dużą wagę do drugiego
świata, zamiast koncentrować całą uwagę na świecie trzecim.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz