Tatiana Krynicka, Izydor z Sewilli, Kraków 2007.
Izydor
z Sewilli był szanowany, jako święty i ceniony, jako nauczyciel, jednak
na przełomie VI-VII wieku nie napisano jego biografii. Informacje o
świętym pochodzą z Wykazu ksiąg świętego Izydora Brauliona z Saragossy, O pismach sławnych mężów Ildefonsa z Toledo, listów Izydora, O sławnych mężach Leandra z Sewilli, O stanie dziewiczym i pogardzie świata. Pierwszy żywot Izydora przypisywany Lukasowi z Tuy powstał na przełomie XII-XIII wieku.
Izydor
został biskupem Sewilli około 600 roku; data urodzenia nie jest znana.
Według Lukasa z Tuy święty pochodził z rodziny króla Gotów Teoderyka, o
czym nie wspomina żadne współczesne Encyklopedyście źródło. Imiona
krewnych są łacińskie przez co przyjmujemy, że był Hiszpano-Rzymianinem,
pochodzącym z Kartaginy Nowej. Izydor prawdopodobnie urodził się z
Sewilli. Jego starszy brat Leander był Kartagińczykiem.
Ojciec
Izydora- Sewerian, matka Turtur; oboje zmarli kiedy był dzieckiem.
Wychowało go starsze rodzeństwo: Leander, Fulgencjusz (biskupi),
Florentyna (mniszka). Leander, autor licznych pism apologetycznych i
teologicznych, był doradcą wizygockich władców i przyjacielem papieża
Grzegorza Wielkiego. Był inicjatorem przejścia Wizygotów z arianizmu na
katolicyzm za panowania Rekareda, ogłoszonym na III Synodzie narodowym w
Tolego (589).
Izydor
prawdopodobnie miał dostęp do łacińskich encyklopedii Warrona,
Swetoniusza, Marcjana, Kapelli i Kasjodora oraz wyciągów ze starożytnych
technicznych podręczników z różnych dziedzin wiedzy. Kulturę religijną
kształtowała Biblia, pisma Ojców kościoła i liturgia. Kształcił się w
szkole, bibliotece i w kościele.
Po
śmierci Leandra objął po bracie urząd biskupi w Sewilli. Mógł tego
dokonać dzięki swym zasługom. Izydor jako biskup przewodził II Synodowi
metropolii sewilskiej (619), na którym podjęto decyzje dotyczące granic
terytorialnych biskupstw Écija (Astigi) i Kordoba (Corduba) oraz
dyscypliny kościelnej. W dokumentach z tego synodu nawiązano prawa
rzymskiego. Przewodził on również obradom IV Synodu narodowego w Toledo
(633), regulującego zagadnienia liturgii, dyscypliny kościelnej,
edukacji kleru, nadzorowania przez biskupów działalności sędziów,
sytuacji Żydów, dziedziczenia tronu. Izydor zredagował Isidoriane, będącą kolekcją dokumentów ze wszystkich synodów. Prawdopodobnie uczestniczył w redagowaniu łacińskiego przekładu Biblii Vetus Latina Hispana. Troszczył się o rozwój życia monatystycznego, wspierał ubogich.
„W
Hiszpanii Wizygockiej Kościół był powiązany z władzą świecką, jak w
żadnym innym ówczesnym państwie europejskim. Biskupi byli nie tylko
pasterzami lokalnych kościołów, ale też wysokimi urzędnikami
państwowymi, którzy kontrolowali działalność sędziów, pełnili funkcję
doradców i wysłanników królewskich"[1].
Synody,
w których uczestniczyli również świeccy, decydowały o życiu państwowym
(o dziedziczeniu tronu, podatkach, mogło ekskomunikować króla łamiącego
Prawo Boże czego przykładem jest Swintyl pozbawiony władzy na IV
Synodzie narodowym).
Izydor
był doradcą: Gundemara, Sisebuta, Swintili, Sisenanda. Tworzył naukę o
chrześcijańskim królu jako pomazańcu bożym rządzącym sprawiedliwie, co
miało zapewnić państwu Wizygotów wewnętrzny pokój.
Święty
Izydor z Sewilli zmarł po długiej chorobie 4 kwietnia 636 roku. Miejsce
pochówku nieznane. W XI wieku zmiana postrzegania Izydora. Biskupi
Ordonus i Awitus odnajduja szczątki świętego i przenoszą do Leonu
(kościół jego imienia), gdzie staje się on (obok Jakuba Composteli)
patronem rekonkwisty. W 1722 r. papież Innocenty XIII ustanawia 4
kwietnia świętem Izydora. W 1999 Papieska Rada do Spraw Środków
Społecznego Przekazu ogłasza go patronem Internetu.
Świętego Izydora z Sewilli uważa się za autora:
DZIEŁA DOKTRYNALNE
-De haeresibus (O herezjach, 612-615) - zapis m.in. o Adamitach (modlą się nago);
-De fide catolica contra Iudaeos (O wierze katolickiej przeciw Żydom,
614-615) - powstało w kontekście polityki króla Sisebuta, który
zmierzał do nawrócenia Żydów; żydowskie dzieci zabierano rodzicom i
przekazywano do klasztorów, gdzie wychowywano je w katolickiej wierze.
Być może traktat powstał na prośbę siostry (której dedykuje); podkreśla
głupotę Żydów, którzy pozostają ślepi na przepowiednie proroków
dotyczące przyjścia Jezusa. W I księdze wykazuje, że wszystko, co jest w
NT zostało przepowiedziane przez ST; w księdze II przytacza świadectwa
proroków dotyczące losów narodu żydowskiego oraz powołania pogan, którzy
staną się wyznawcami NT. Izydor ubolewa nad ślepotą i zamknięciem serc
żydowskich. Brak tam jednak ostrych ataków antyżydowskich. Traktat
napisany w celu wyjaśnienia Pisma Świętego stał się w XII wieku
apologetycznym, skierowanym przeciwko Żydom.
-Sententiarun libri tres (Trzy księgi sentencji;
koło 633) -„Każdy człowiek, który jest mądry wobec Boga, jest
szczęśliwy. Szczęśliwy jest ten, kto poznaje Boga. Poznaje Boga ten, kto
czyni dobro. Czyniący dobro cieszy się wieczną radością"[2]. Wyznacza tym sposobem trzy etapy duchowej wędrówki: poznanie Boga przez czynienie dobra ku wiecznej szczęśliwości.
I
księga - poznanie Boga, którego widzimy przez jego dzieło, czynienie
dobra. Zachęca do porzucenia rzeczy tego świata i do wejrzenia w swoją
duszę.
II
księga- o powinnościach chrześcijanina. Wskazówki dotyczące osobistej
mądrości, moralności. Twierdzi, że nie ma miłości Boga bez miłości
bliźniego, ani chrześcijańskiej nadziei bez wyrzeczenia się złego
postępowania. Analizuje cnoty, wady, grzechy
III
księgę rozpoczyna osobista modlitwa Sewilczyka. Opisuje różne etapy
życia i jego pokusy oraz środki dzięki, którym człowiek zbliża się do
Boga.
Sentencje kończy rozważaniami o krótkości życia zmierzającego ku śmierci. Prawdziwe życie (vita vitalis) to życie wieczne. Sentencje
to dzieło dydaktyczne. Nie jest dziełem idealistycznym. Autor widzi
wady współczesnych, ale wierzy, że w Bogu ludzie mogą osiągnąć mądrość
prowadzącą ku wiecznemu szczęściu. Stają się one kompendium wiedzy
teologicznej oraz wzór dla nowego ustawodawstwa króla Receswinta
(649-672).
PISMA POŚWIĘCONE ZAGADNIENIOM LITURGII I DYSCYPLINY KOŚCIELNEJ
-De ecclesiasticis officiis (O obowiązkach kościelnych, 598-615) - przedmiotem rozważań są officia (powinności). I księga zawiera przemyślenia na temat modlitw, czynności związanych z czczeniem Boga. W II księdze officia
użyty w tradycyjnym znaczeniu i odnosi się do obowiązków różnych ludzi.
Próbuje w nich przekazać również historię sakramentów i liturgiczną.
Dzieło miało być zbiorem wskazówek pomocnych do naprawy sytuacji po
czasach rozdarcia w kościele hiszpańskim. Opowiada się za śpiewem
kościelnym, co później odzwierciedlono w 13 kanonie IV Synodu narodowego
w Toledo, któremu Izydor przewodniczył. Krytykuje praktykę mianowania
na biskupów członków rodów biskupich oraz wędrujących kapłanów
niepodległych żadnemu biskupstwu. Św. Izydor twierdził, że przy
wyznaczaniu daty postów należy brać pod uwagę miejscowe tradycje (jeśli
to nie wykracza poza wiarę i tradycję chrześcijańską). Traktat ten,
dedykowany bratu Fulgencjuszowi (biskup Astigi), skierowany jest przede
wszystkim do biskupów Hiszpanii Wizygockiej. Najstarsze zachowane
rękopisy pochodzą z VII wieku.
-Regula monachorum (Reguła mnichów,
615-618) - wzorem są pisma Augustyna, Jana Kasjana, Hieronima,
Benedykta i osobiste doświadczenie Izydora. Dzieło skierowane do mnichów
z klasztoru honoriańskiego; później wykorzystywane przez różne
zgromadzenia. Zawiera eklektyczny zbiór rad zgrupowane wokół sześciu
tematów:
-członkowie wspólnoty klasztornej,
- zajęcia mnichów,
- życie materialne,
-przewinienia i kary.
-życie wspólne i indywidualne obowiązki,
-stosunki ze światem zewnętrznym.
Pamięta,
że mnisi wywodzą się z najbiedniejszych, niewykształconych warstw; nie
głosi potrzeby umartwiania przez post i zaniedbanie cielesnych potrzeb.
Kładzie jedynie nacisk na potrzebę pozbycia się prywatnej własności,
uwolnienia się spod władzy cielesnego pożądania. Zaleca studiowanie
Biblii i dzieł Ojców Kościoła. Analfabeci powinni nauczyć się czytać, by
móc świadomie głosić słowo Boże. Dopuszcza umieszczenie dzieł
pogańskich autorów w klasztornej bibliotece z przeznaczeniem dla
wykształconych mnichów.
PISMA EGZEGETYCZNE
-In libros veteris et novi testamenti prooemia (Wstępy do ksiąg Starego Testamentu i Nowego Testamentu, przed 600 r.) - streszczenie ksiąg biblijnych.
-De ortu et obitu partum (O narodzinach i zgonach Patriarchów,
598-615) - zbiór biogramów wybitnych biblijnych postaci opatrzone w
komentarz moralizujący. Zwięzłe, rytmizowane, aby ułatwić zapamiętanie
bohaterów oraz naukę moralną. Znajdują się tam również życiorysy trzech
kobiet: królowej Estery (wybawiła lud przed zagładą i wyrwała z
niewoli), Judyty (dla ocalenia ludu naraziła życie) i Matki Jezusa.
Znajdujemy tam zapiski o tym jak Jakub, syn Zabedeusza, głosił Ewangelię
w Hiszpanii.
-Allegoriae quaedam sacrea scripturae (Pewne alegorie Pisma świętego, 612-615) - alegoryczna interpretacja ponad 200 postaci biblijnych. Dzieło dedykowane Orozjuszowi
-Księga liczb, które występują w Piśmie świętym (612-615) - wyjaśnienie symbolicznych znaczeń liczb; szczególna uwaga poświęcona liczbie „5".
-Mysticorum expositio sacramentorum, seu quaestiones in Vetus Testamentum (Wyjaśnienie tajemnic, czyli kwestie dotyczące Starego Testamentu, 624-636)
- komentarze poszczególnych ksiąg ST, w którym wyjaśnienie alegoryczne
uzupełnia, a nawet zastępuje wyjaśnienie sensu historycznego.
Najważniejsze i najobszerniejsze z dzieł egzoterycznych Izydora.
Znajdujemy tam listę dzieł, z których korzystał. Dzieło to było jednym z
najbardziej popularnych jego utworów w Irlandii.
DZIEŁA HISTORYCZNE
-Chronica (Kronika,
615) - historia od stworzenia świata do 615 roku (czwartego roku
panowania króla Sisebuta). Wyróżnia sześć okresów w historii ludzkości
odpowiadających 6 dniom biblijnym i 6 wiekom człowieka w tradycji
antycznej, ale wyznacza inne granice tych epok. Interesuje go początek
kultu Bożego, rzemiosła, powstanie pierwszych miast, prawa literatury.
Łączy mityczne postaci z biblijnymi. O czasach współczesnych pisze bez
emocjonalnego zaangażowania. Poświęca im tyle samo uwagi, co innym
epokom.
-De viris illustribus, (O sławnych mężach,
615-618) - opisuje życie i twórczość 33 chrześcijańskich pisarzy (w
porządku chronologicznym). Jako jedyny autor wspomina o swoim bracie
Leandrze. Dzięki niemu dowiadujemy się o autorach hiszpańskich i ich
dziełach.
-Historia Gothorum, Vandalorum, Sueborum (Historia Gotów, Wandalów i Swewów,
619; druga redakcja 624) - główna część to dzieje Gotów. Historia
Wandaliów i Swewów jako zarysy dziejów ludów barbarzyńskich
zamieszkałych Półwysep Iberyjski i stworzyły własne państwa, a w czasach
biskupa Sewilli przeszły pod panowanie Wizygotów.
DZIEŁA DYDAKTYCZNE
-De differentiis (O różnicach, 612-615) - wyjaśnia różnice znaczeniowe pomiędzy słowami (O różnicach zachodzących między słowami) i rzeczami (O różnicach zachodzących między rzeczami).
Analizuje różnice znaczeniowe istniejące między wyrazami uznawanymi za
synonimy oraz używanymi niesłusznie zamiennie. Czerpał z dzieł
wcześniejszych gramatyków. Księga pierwsza jest zbiorem wyrazów
uporządkowanych alfabetycznie. Księga druga jest bardziej przejrzysta.
Po wprowadzeniu rozróżnień związanych z pojęciami trynitarnymi i
chrystologicznymi pisze o stworzeniu świata, demonach, aniołach,
człowieku (omawia budowę ciała, okresy życia, duszy, rozum, pamięć,
wolę, uczucia, chrześcijańską moralność), kończy rozważaniami o mądrości
i wiedzy, sztuce wymowy i filozofii. Dzieło jest wyrazem troski o
wykształcenie elit Wizygockiej Hiszpanii.
-De natura rerum (O istocie rzeczy,
613) - napisany na prośbę króla Sisebuta i jemu dedykowany. Miała
uspokoić świadków całkowitego zaćmienia z 2 sierpnia 612 roku
(zwalczanie zabobonów przez wykorzystanie pogańskich nauk). Człowieka
postrzega jako mikrokosmos. Król dedykował mu w zamian poemat o
zaćmieniu słońca.
-Synonymorum de lamentatione animae peccatricis librii II (Synonimów o żalu duszy grzesznika dwie księgi,
610-615) - na pograniczy mistyki i gramatyki (stany udręczonej duszy
grzesznika przedstawione za pomocą dużej ilości synonimów). Dzieło jest
pewnego rodzaju rachunkiem sumienia, który wywarł wpływ na prozę
średniowiecza. Księga druga ukazuje zalecany model życia. Pozwala
zgłębić prawdy wiary i przyswoić łacińskie synonimy.
-Etymologiam sive originum libri XX (Etymologii, czyli początków ksiąg dwadzieścia,
612-636) - pierwsza encyklopedia obejmująca wiadomości ze wszystkich
ówczesnych dziedzin: gramatyka (I), retoryka i dialektyka (II),
arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka (III), medycyna (IV), prawo
historia (V), wiadomości biblijne, egzegetyczne, dotyczące prawa
kanonicznego i liturgii (VI), teologię trynitarną i eklezjologię (VII),
wiadomości o sektach i pogańskiej religii, czyli o poetach i sybillach,
magach i wieszczach, bóstwach pogan (VIII), antropologię społeczną -
języki i ludy, struktury społeczne i militarne, rodzina i pokrewieństwo
(IX), historia wyrazów (X), anatomia (XI), zoologia (XII), geografia i
meteorologia (XIII-XIV), budownictwo (XV), mineralogia (XVI), rolnictwo i
botanika (XVII), sztuka wojskowa i organizacja igrzysk (XVIII), budowa
statków i szycie strojów (XIX), prowadzenie gospodarstwa domowego (XX).
Dzieło
dedykowane przyjaciołom i królowi było wyrazem dbałości o poziom nauki w
wizygockiej Hiszpanii. Dostarcza nam dowodów, że biskup Sewilli nie
zwalczał kultury antycznej, a wręcz korzystał z jej świeckiej części.
Pisał dzieło około 20 lat i przekazał Braulionowi przed śmiercią.
Spadkobierca dokończył dzieło, które bardzo szybko podbiło świat. Do
dzisiejszych czasów przetrwało 1 tys. manuskryptów; istniało ich około
10 tys.
Naśladowcami
Izydora byli: Alkuin, Tomasz z Akwinu, Będą Czcigodny, Hraban Maur,
Wincenty z Beauvais, Konrad z Megenburg, Brunetto Latini, Alfons de la
Torre. Encyklopedię czytali również uczeni arabscy. 19 listopada 1472
roku Etymologie wydał G. Zeiner w Augsburgu (razem z
korespondencją Izydora z Braulionem). Później pojawiała się w druku w
wielu miastach europejskich.
W
analizie haseł wychodzi od etymologii słowa i zgłębia naturę przedmiotu
(odwołanie do tradycji, że rzeczy posiadają nazwy zgodne z ich naturą).
Przywołując motyw Adama nadającego znaczenia, przypisuje sakralną
wartość słowom. Uważał, że przez nazwę możemy zrozumieć naturę
przedmiotu; poszukiwał w formie i historii nazwy podwójnego klucza:
zrozumienia wyrazu samego w sobie i poprzez nie.
UTWORY POETYCKIE
-Wiersze w bibliotece
- 15 epigramatów (9 poświęconych farmacji; 3 organizacji pracy w
skryptorium); opisuje książki, które znajdują się u niego w bibliotece.
-Poświęcenie świecy - hymn na Wielką Sobotę.
LISTY
Informuje w nich przyjaciół o swoich dziełach, nabytych książkach, wyjaśnia wątpliwości związane z wiarą.
DZIEŁA PRZYPISYWANE IZYDOROWI
-Księga o porządku stworzeń
-Zagadnienia ze Starego i Nowego Testamentu
-Księga liczb - traktat arytmologiczny
-Nauki o wykształceniu
[1] s. 13.
[2] s.22.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz